نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دانشیار، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر، تهران، ایران.
چکیده
اهمیت خلق فضاهای واجد معنی (یا توجه به معنای فرهنگی فضاها) که آن ها را قرائت پذیر می نماید، امری پذیرفته شده است. در واقع از آنجا که انسان در دایره ی معنایی متولد می شود و از آن طریق خود را باز می یابد؛ چنانچه در محیط های فاقد معنی یا واجد معانی غیرفرهنگی قرار گیرد، ضمن عدم ارتباط با آن، هویت وجودی خود را نیز از دست خواهد داد. در این میان، بر عهده ی طراح شهر است که در خلال تولید متن کالبدی، نقش ترجمانی مطلوبی را ایفا نموده و در فضای شهری دست به کدگذاری فرهنگی بزند. هدف مقاله ی حاضر، تدوین فرآیند گام به گام طراحی فضاهای شهری قرائت پذیر و شناسایی عوامل مؤثر بر ایجاد چنین فضاهایی است. به این منظور، از نظریه ی زبان شناختی (به عنوان یکی از پارادایم های نظری پسامدرن) استفاده خواهد شد. دلیل انتخاب این پارادایم، قابلیت های آن در پاسخگویی به مسئله ی افول معنی در معماری و شهرسازی است. در این مقاله، از مطالعات ترجمه به عنوان یکی از عرصه های دانشی و نظری مرتبط با پارادایم منتخب، بهره برده شده است. در واقع این نوشتار بر آن است تا با بهره گیری از نظریه های مطرح در مطالعات ترجمه، و بررسی و فهم دقیق آن ها، به هدف غایی پژوهش دست یابد.
با توجه به موارد بیان شده، پژوهش حاضر در مرحله ی بررسی نظریه های مطرح در مطالعات ترجمه، از رهیافت فرانظریه بهره برده است. به این معنی که با واکاوی نظریه ها (نظریه های سنتی و مدرن در مطالعات ترجمه)، مبتنی بر تکنیک های این رهیافت، چون تحلیلِ تاریخی و مقایسه ای، آن ها را واکاوی نموده و از خلال این بررسی، نحوه ی کاربست آنها را در تدوین فرآیند مورد نظر در طراحی شهری (براساس روش استدلال منطقی) تدوین نموده است. نتایج تحلیل فرانظری نشان می دهد، نظریه ی مدرن ترجمه و رویکرد ترجمه ی فرهنگی، که به ترجمه ی ارتباطی منجر می شود، رویکردی مطلوب در تولید یک متن فرهنگی در شهر است. با انطباق فرآیند ترجمه در نظریه ی مدرن ترجمه، با فرآیند طراحی فضاهای شهری واجد معنا، روند گام به گامِ خلق فضاهای شهری قرائت پذیر تدوین شده است. بر این اساس، طراح شهر لازم است، ضمن شناسایی حیطه ی فرازبانی فضا و شهر، زبان مبدا را تجزیه و تحلیل نموده و با در نظر گرفتن فیلتر فرهنگ و گفتمان های قدرت و ایدئولوژی، نشانه ها و معانی نهفته و قابل درک در فضا را شناسایی کرده و دست به ترجمه ی فرآیندمحور در محیط بزند.
کلیدواژهها
اخلاصی، ابراهیم، خاکسارفرد، عیطه (1394)، واکاوی مفهومی فرانظریهپردازی با تأکید بر چالشها و الزامات آن در جامعهشناسی ایران، نشریهی راهبرد فرهنگ، شمارهی 29، صفحات 37-60.
امیرشجاعی، آناهیتا و قریشی، محمد حسین (1395)، بررسی نشانه ای-فرهنگی و تغییر ایرئولوژی در ترجمه (براساس تحلیل گفتمان انتقادی)، مطالعه موردی: پیرمرد و دریا، اثر ارنست همینگوی، زبان پژوهی، شمارهی 19، صفحات 7-32.
بارکر، کریس (1387) مطالعات فرهنگی: نظریه و عملکرد. ترجمه مهدی فرجی و نفیسه حمیدی. تهران: پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
بتیس، مارسیا جی. (1387)، مقدمهای بر فرانظریهها، نظریهها و الگوها، ترجمهی غلام حیدری، نشریهی کتابداری و اطلاعرسانی، جلد 11، شمارهی 4، صفحات 275-297.
برکت، بهزاد (1386)، تحلیل گفتمانی دشواریهای ترجمه ادبی، نشریهی ادب پژوهی، شمارهی اول، صفحات 29-47.
بوستانی، مهدی، پولادی، کمال و توسلی رکن آبادی، مجید (1397)، فرانظریه بهعنوان ابزاری برای فهم، نشریهی جستارهای سیاسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال نهم، شمارهی 4، صفحات 21-36.
پارسی، حمیدرضا (1381)، شناخت محتوای فضای شهری، هنرهای زیبا، شمارهی 11، صفحات 41-49.
پاکتچی، احمد (1392)، ترجمهشناسی قرآن کریم، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
پرتوی، پروین (1382)، مکان و بی مکانی، رویکرد پدیدار شناسانه، نشریه هنرهای زیبا، شمارهی 14، صفحات 40-50.
پوسنر، ر (1390)، اهداف اصلی نشانهشناسی فرهنگی. ترجمه شهنار شاه طوسی، در: مجموعه مقالات نشانه شناسی فرهنگی، به کوشش فرزان سجودی، تهران: نشر علم.
پیشه ور، احمد (1376)، جامعه شناسی سیاسی، اهواز: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.
خان جان، علیرضا (1390)، پیشنهاد الگویی برای تحلیل انتقادی ترجمه، مطالعات زبان و ترجمه، سال 44 شمارهی 2، صفحات 93-130.
خوش سلیقه، مسعود (1390)، دریچهای به مطالعات ترجمه، فصلنامهی مترجم، سال 20، شمارهی 50 و 51، صفحات 161-167.
خوش سلیقه، مسعود و نوروزی، عبدالله (1395)، بررسی و نقد کتاب روش شناسی پژوهش در مطالعات ترجمه، پژوهش نامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال شانزدهم، ویژهنامه زبانشناسی و زبانهای خارجی، 121-136.
درزی، قاسم و پاکتچی، احمد (1393)، نقش ترجمه فرهنگی در مطالعات بین رشته ای با تأکید بر لگوهای نشانه شناسی فرهنگی، فصلنامه مطالعات میان رشته ای در علوم انسانی، دوره ششم، شمارهی 4، صفحات 23-49.
دلاباستیتا، درک (1384)، چشم انداز مطالعات ترجمه در قرن بیست و یکم، ترجمهی علی حاج محمدی، مترجم، شمارهی 40، 53-68
راپاپورت، آموس، (1384)، معنی فضای شاخته شده، ترجمه فرح حبیب، تهران: انتشارات پردازش و برنامه ریزی شهری، چاپ اول.
رلف، ادوارد (1389)، مکان و بی مکانی، ترجمه محمدرضا نقصان محمدی و دیگران، تهران: انتشارات آرمان شهر.
ژوزف مارگولید و تام راکمور (کتاب فلسفه تفسیر)
سهرابی، بابک، اعظمی، امیر و یزدانی، حمیدرضا (1390)، آسیب شناسی پژوهشهای انجام شده در زمینهی مدیریت اسلامی با رویکرد فراترکیب، نشریهی چشمانداز مدیریت دولتی، شمارهی 6، صفحات 9-24.
غضنفری، محمد (1384)، نگاهی بر چهارچوب تحلیلی بازتاب جهان بینی در ترجمه و مصداق های آن در ترجمه ادبی، مجله علمی-پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، دوره دوم، شمارهی 41 صفحات 185-203
قریشی، سید محمدحسین و جهانجویان، طاهر (1391)، بررسی نمونه هایی از انعکاس ایدئولوژی مترجمان در ترجمهی قرآن، مجله پژوهش های اسلامی، سال پنجم، شمارهی 8، صفحات 127-156.
کلالی، پریسا و مدیری، آتوسا (1391)، تبیین نقش مولفه معنا در فرایند شکل گیری حس مکان، نشریه هنرهای زیبا، دورهی 17، شمارهی 2، صفحات 43-51
لطفی زاده، عباس، ابراهیمی، رضا و ابراهیمی، اسلام (1389)، فرانظریهپردازی در علوم اجتماعی، نشریهی مطالعات جامعهشناسی، سال دوم، شمارهی 7، صفحات 41-56.
لوتمان، یوری (1390)، اوسپنسکی، بی.ای، در باب ساز و کار نشانه شناختی فرهنگ. ترجمه فرزان سجودی، در: مجموعه مقالات نشانه شناسی فرهنگی، به کوشش فرزان سجودی، تهران: نشر علم.
مبارکی، حسن و امین زاده، سیروان (1392)، نظریه و توانش ترجمه: اساس علمی و عملی مدل نظام مند آموزش ترجمه، فصلنامه مطالعات زبان و ترجمه، شمارهی 2، صفحات 133-153
مدنی پور، علی (1379)، طراحی فضای شهری، نگرشی بر فرآیندهای اجتماعی و مکانی، ترجمه فرهاد مرتضایی، تهران: شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری.
منادفی، مرتضی (1395)، رمزگشایی متن نشانه ها یا علائم معنی دار در متن، اندیشه های نوین تربیتی، دورهی 12، شمارهی 1، صفحات 27-58.
منافی اناری، سالار (1387)، جداییناپذیر بودن ترجمه از زندگی روزمره انسان، نقد و بررسی در کرسی نظریه پردازی.
میرزا، زهرا و علیرضا خان جان (1384)، بازنمود ایدئولوژی و قدرت در ترجمه، چاپ شده در فصلنامه مطالعات ترجمه، سال سوم، شمارهی 12 ، صفحات: 7-28
نزبیت، کیت (1397)، نظریههای پسامدرن در معماری، ترجمهی رضا شیرازی، تهران: نشر نی.
نوابخش، مهرداد و کریمی، فاروق (1392)، واکاوی مفهوم قدرت در نظریات میشل فوکو، فصلنامه مطالعات سیاسی، شمارهی 3، صفحات 49-63
یار محمدی، لطف الله (1383)، گفتمان شناسی رایج و انتقادی. تهران: نشر هرمس.
Chomsky, N. (1965). Aspects of the Theory of Syntax. United States: MIT Press
Fairclough, N. (2003). Analysing Discourse: Textual Analysis for Social Research. London & New York: Routledge.
Fairclough, N., & Wodak, R. (1997). Critical Discourse Analysis. In T. van Dijk (Ed.), Discourse Studies: A Multidisciplinary Introduction. London: Sage.
Foucault, M., (1972), The Archaeology of Knowledge. Trans. A. Sheridan, Tavistock: London.
Hatim, B & Manson, I (1997), The Translator as Communicator. London & New York: Routledge.
Jakobson, Roman (1987), Linguistics and poetics, Language in literature, ed. Krtstyna Pomorska & Stephen Rudy, Cambridge, Belknap Press, Pp. 62-94.
Karoubi, B. (2003), Ideology and Translation with a concluding point on Translation Teaching, Retrevied Nov.2, 2010 from http://www.translationdirectory.com
Khajeh, Z. & Khanmohammad, H. (2009), Transmission of Ideology through Translation: A Critical Discourse Analysis of Chomsky’s “ Media Control” and its Persian Translation. Electronic journal of Iranian Journal of Applied Language Studies. Vol 1(1): 24-42
Lefebvre, H. (1991) The Production of Space, Oxford, Blackwell
Newmark. Peter (1979), Review of J. House, A model for Translation Quality Assessment, The incorporated Linguist, 18: 61-62
Nida, E. (1964), Principles of correspondence. In : Venuti, L (ed.), The translation Studies Reader, Routledge, London.
Posner, R. (2004), Basic Tasks of Cultural Semiotics. In: Gloria Witham and Josef Wallmansberger (eds.), Signs of Power- Power of Signs. Essays in Honor of Jeff Bernard. Vienna: INST.
Pym, A. (2009). Translator Training. Pre-print text written for the Oxford Companion to Translation Studies (on line). Retrieved from http://usuaris.tinet.cat/apym/online/training/2009_translator_training.pdf.
Zieleniec, Andrzej (2007): Space and Social Theory, SAGE Publications.