نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.
2 استاد، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران،ایران.
3 استاد، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران. ایران.
چکیده
نور به عنوان فراگیرترین عنصرطبیعت، در تجربه مخاطب از فضا نقش مهمی را ایفا می نماید. یکی از جنبه های قدرتمند فضای معماری تاریخی ایران، بهک ارگیری خردمندانه نور است. بهره برداری از نور روز در معماری سنتی ایران علاوه بر تامین روشنایی، پاسخگوی نیازهای اقلیمی، فیزیکی، روانی و زیباییشناسی بوده است. در راستای این رویکرد، معمار ایرانی تجربه های موفقی در بهره گیری خلاقانه نور در فضاهای داخلی دارد. ترکیبات متنوع از مدخل های نوری نشان این ادعا است. به منظور بررسی جایگاه نورپردازی طبیعی در معماری ایران، پژوهشی در مجموعه بازار قیصریه اصفهان صورت پذیرفت. هدف از این پژوهش، بررسی کمیت و کیفیت نور روز و عملکرد انواع مدخل های نور در یک فضای عمومی- تجاری است که بنا بر کاربری خاص، محدودیت هایی در بهره مندی از انواع روزن ها دارد. در این تحلیل، نور طبیعی، در تاریخ ها و ساعت های معلوم و نیز به صورت سالانه، با استفاده از نرم افزارها، شبیه سازی و شاخص های کمی ارزیابی نور روز اعم از ایستا و پویا بررسی شده است. یافته های تحقیق نشان از تبعیت توزیع روشنایی نور روز از الگویی خاص می نماید. به طوریکه بازه های سهم روشنایی در کل سال تقریبا ثابت است و با تغییر فصل تفاوت چشمگیری در سهم دریافتی دیده نمی شود. همچنین میزان نور دریافتی در بیش از 70% از مساحت راسته قیصریه و 50% از زمان های کاربری، بین بازه 100 تا 2000 لوکس قرار دارد که نوری مطلوب برای یک فضا محسوب می شود. میزان تامین نور کمی و کیفی در بازار قیصریه بر اساس آنالیز یافته ها، از اهم نتایج پژوهش حاضر است.
کلیدواژهها
امینی بدر، فدرا؛ مختاباد امرئی، مصطفی؛ ماجدی، حمید و ستاری ساربانقلی، حسن. (1396). تأویل حضور نور در معماری عصر صفوی بر مبنای اندیشههای عرفانی. (پایاننامۀ منتشرنشدۀ دکتری معماری). دانشگاه آزاد اسلامی. دانشگاه علوم تحقیقات، تهران، ایران.
اونز، بنجامین اچ. (1379). نور روز در معماری. ترجمه شهرام پور دیهیمی و هوری عدل طباطبایی. تهران، انتشارات پیروز.
پورتلا، سزار. (1388). نور به مثابه یک فرم معمارانه. (ترجمه ژینت رستمی). معماری و فرهنگ، (35)، 72-73.
تورانی، احمدرضا؛ مفیدی شمیرانی، سید مجید و طاهباز، منصوره. (1396). سنجش میزان تأثیر زاویه تمایل آتریوم بر آسایش بصری دانش آموزان توسط کارایی نور روز در ساختمان های آموزشی شهر تهران " یک مطالعه میدانی و شبیه سازی". فصلنامهپژوهشوبرنامهریزیشهری ،8 (31)، 266-249.
حسینی نجاتی، سید احسان و توکلی، هومن. (1394). نقش نور پردازی طبیعی در معماری اسلامی(نمونه موردی بازارهای سنتی). کنفرانس بینالمللی عمران، معماری و زیرساختهای شهری. تبریز.
سیدمهدی، افسانه و ضیامنش، ندا. (1392). بررسی طراحی بازارهای سنتی ایران (نمونه موردی: بازار قیصریه اصفهان). اولین همایش ملی جغرافیا، شهرسازی و توسعه پایدار.تهران
شفقی، سیروس. (1379). اصول شهرسازی اصفهان صفوی. فرهنگ اصفهان. 15، 51-35.
شهابی نژاد، علی و امین زاده، بهناز. (1391). منظر ورودی میدان نقش جهان اصفهان؛ ارزش ها و مسئله ها. نشریه هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی. (1)17، 38-27.
شیرانی، زهرا؛ پرتوی، پروین و بهزادفر، مصطفی. (1396). تابآوری فضایی بازارهای سنتی (موردپژوهی : بازار قیصریه اصفهان). نشریه باغ نظر، 14 (52). 58-49.
ضیاء توانا، محمد حسن، (1380)، بازار قیصریه لار ، تهران، نشرنی.
طاهباز، منصوره؛ جلیلیان، شهربانو؛ موسوی، فاطمه و کاظمزاده، مرضیه. (1392). دو فصلنامه معماری ایرانی. (4) ، 108-87.
طاهباز، منصوره؛ جلیلیان، شهربانو؛ موسوی، فاطمه و کاظمزاده، مرضیه. (1394). تأثیر طراحی معماری در بازی نور طبیعی در خانه های سنتی ایران. معماریوشهرسازیآرمانشهر، 8 (15)، 81-71.
کاظمزاده، مرضیه و طاهباز، منصوره. (1392). اندازه گیری و بررسی شرایط نور روز در خانه های قدیمی کرمان. نشریههنرهایزیبا - معماریوشهرسازی. 18 (2)، 26-17.
ماهوش، مریم. (1393)، حضور کیفی نور در معماری قدیم ایران – هستی، چگونگی، ویژگی-. تهران، دفتر پژوهشهای فرهنگی.
مایس، پییر فن، (1384). عناصر معماری از صورت تا مکان. (ترجمه فرزین فردانش). تهران، انتشارات شهید بهشتی.
میری، مجید و کمپانی سعید، محسن. (1393). طراحی فرایندی جهت نیل به روشنایی طبیعی مناسب برای یک فضای کاری اداری در شهر تهران از طریق محاسبه ابعاد بهینه پنجره، سایبان و عمق مفید اتاق. معماری و شهرسازی آرمان شهر, 8(دومین ویژه نامه نورپردازی), 89-73.
نعمت گرگانی، ام البنین. (1391). پیشینه نور در معماری و وسایل روشنایی در هنر اسلامی ایران. مجله اثر.24 (35). 323-316.
نکوئی، سعیده. طاهباز، منصوره. اخترکاوان، مهدی. (1393). معماری اقلیمی بازارهای سنتی تحقیق میدانی در بازار قیصریه اصفهان. کنگره بینالمللی پایداری در معماری و شهرسازی. مصدر، امارات.
هومانی راد، مرضیه و طاهباز، منصوره. (1392). بررسی نقش نور روز در ایجاد فضای معنوی در مساجد معاصر. معماریوشهرسازیآرمانشهر، ویژهنامهمنتخبمقالاتاولینهمایشروشناییونورپردازیایران. (15)، (23-11).
Andersen, marilyne & Ashmore J, Beltran L, et al. (2012). Approved Method: IES Spatial Daylight . New York, N.Y., IES - Illuminating Engineering Society.
Arjmandi, H. Tahir, M. Shabani, M. Che-ani, A. Abdullah, N. & Usman, I. (2010). Application of transparency to increase Day-Lighting level of interior spaces of dwellings in Tehran - a lesson from the past. Retrieved from: www.researchgate.net
Ciampi, Giovanni. Rosata, Antonio. Scorpio, Michelangelo. Sibilio, Sergio. (2015). Daylighting contribution for energy saving in a historical building. 6th international building physics conference IBPC2015. 1257-1262.
Gorji Mahlabani, Yousef & Mofrad Boushehri, Aliasghar. (2017). The analysis of daylight factor and illumination in Iranian traditional architecture, case Studies: Qajar era houses, Qazvin, Iran. Armanshahr Architecture & Urban Development. 10(18), 35-45. Tehran, Iran.
Hosseini, Seyed Morteza; Mohammadi, Masi; Rosemann, Alexander & Schröderc, Torsten. (2018). Quantitative investigation through climate-based daylight metrics of visual comfort due to colorful glass and orosi windows in Iranian architecture. Journal of Daylighting. 5(2). 21-33. doi: 10.15627/jd.2018.5.
Lobell, John. (1979). Between silence and light, spirit in the architecture of Louis Kahn. Boston, Shambhala.
Mardaljevic, john; Andersen, marilyne; Roy, Nicolas & Christoffersen, jens. (2011). Daylighting metrics for residential buildings. Retrieved from www.researchgate.net/publication/313432573.
Miri, magid & Kompani Saeed, Mohsen. (2013). Assessing Daylight Access Requirements in Iranian National Building Code (Case Study in Qazvin), Armanshahr Architecture & Urban Development, Journal of Architecture, Urban Design & Urban Planning, Special Issue of the 1st Iran Lighting Design Conference Selected Articles. 109-121.
Nabavi, faezeh. Ahmadi, yahyaa. Goh, al tee. (2012). Daylight and Opening in Traditional Houses in Yazd, Iran. 28th Conference, Opportunities, Limits & Needs Towards an environmentally responsible architecture. Lima, Perú.
Nabavi, faezeh. Ahmadi, yahyaa. Goh, al tee. (2013). Daylight Design Strategies: A Lesson from Iranian Traditional Houses. Mediterranean Journal of Social Sciences. Rome: MCSER Publishing.
Nabil, A. & J. Mardaljevic. (2005). Useful daylight illuminate: A new paradigm for assessing, daylight in buildings. Lighting Research and Technology. 37(1).
Najdjavadipour, Shahrzad. (2011). Using the concept and architectural components of a Bazaar as a means of creating architectural spaces that stimulate and awaken the senses. Unpublished master’s thesis. Wits University, Auckland, New Zealand.
Reinhart, Christoph F; Mardaljevic, John & Rogers, Zack. (2006). Dynamic daylight performance metrics for sustainable building design. Leukos. 3 (1), 7–31.
Reinhart, Christoph F. (2014). Daylighting Handbook 1, Fundamentals, Designing with the Sun. Building Technology Press.
Tahbaz, Mansoureh; Djalilian, Shahrbanoo; Mousavi, Fatemeh & Kazemzadeh, Marzieh. (2015). The effect of architectural details on daylight distribution inside a room. CISBAT International Conference. Lausanne.
Tahbaz, Mansoureh & Moosavi, Fatemeh. (2009). Daylighting Methods in Iranian Traditional rchitecture (Green Lighting). CISBAT 2009 Proceedings, Lausanne. 273-278.
Tsikaloudaki, Katerina; Cocen, Öget Nevin; Tasopoulou, Kyriaki & Milonas, Ioannis. (2013). Daylighting in historic bathhouses: the case of ottoman hamams. METU JFA. 30 (1), 45-55.