نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران
چکیده
محیط‌های مسکونی تحت عوامل مختلفی قرار دارند، که مهمترین آن «روش زندگی» است، که برآمده از الگوهای فرهنگی هستند، و از این رو، هدف اصلی مسکن ایجاد محیطی متناسب با روش زندگی انسان است. «روش زندگی» به انتخاب کیفیت‌های محیطی مرتبط با شیوه انجام فعالیت‌های زندگی در محیط‌های مسکونی منجر می‌گردد، بنابراین، ساختار «روش زندگی» از طریق مؤلفه‌های آشکار آن همچون فعالیت‌ها و وجوه محیطی آن همچون زمانمندی و فضامندی فعالیت‌ها، توالی زمانی و فضائی فعالیت‌ها و دیگر جنبه‌های آشکار آن قابل مطالعه است. فعالیت‌ها علاوه بر وجوه آشکار دارای وجوه پنهان و معناداری نیز هستند، که بررسی آنها می‌تواند جنبه‌های ذهنی روش زندگی را عیان سازد. در این تحقیق، با توجه به ماهیت مسئله و چارچوب نظری پژوهش، روش «تحقیق کیفی» بر مبنای «نظریه مبنایی» و «استدلال منطقی» مورد استفاده قرار گرفته است، که در یک نمونه موردی در مسکن محیط روستایی (روستای قزمزاری در غرب استان فارس) صورت گرفته است. نتایج تحقیق حاکی از این است که «مؤلفه‌های ذهنی روش زندگی» شامل «سطوح عوامل معنائی» هستند، که «مؤلفه‌های آشکار روش زندگی» و «مؤلفه‌های محیط ساخته شده» از آن تأثیر می‌پذیرند. «سطوح عوامل معنائی» با تأثیر بر انتظام فضائی و زمانی رویدادهای رفتاری و خصوصیات کالبدی مسکن از قبیل؛ عناصر، فواصل و جهات فضائی، محیط مسکن را با مؤلفه‌های پنهان و آشکار روش زندگی هماهنگ می‌سازند. مؤلفه‌های ذهنی روش زندگی و «سطوح عوامل معنائی» با «تعیین خصوصیات فضائی و زمانی رویدادهای رفتاری» از طریق پیامدهایی همچون؛ تفکیک و تجمیع قرارگاه‌های رفتار، توالی زمانی و فضائی قرارگاه‌های رفتار و تعیین خصوصیات کمی و کیفی عناصر فضائی، محیط مسکن را شکل می‌دهند.
کلیدواژه‌ها
آشوری, داریوش. (1389). تعریف‌ها و مفهوم فرهنگ. تهران: انتشارات آگه.
آشوری, داریوش. و دیگران (1381). مسائل و چشم اندازهای فرهنگ (مجموعه مقالات). تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سازمان چاپ و انتشارات.
استراس, آنسلم. و کوربین، جولیت. (1387). اصول روش تحقیق کیفی، نظریه مبانی رویه‌ها و شیوه‌ها. (بیوک محمدی, مترجم) تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
بازرگان, عباس. (1389). مقدمه‌ای بر روش‌های تحقیق کیفی و آمیخته، رویکرد‌های متداول در علوم رفتاری. تهران: نشر دیدار.
پوردیهیمی, شهرام. (1390). فرهنگ و مسکن. مسکن و محیط روستا, 134, 3-18.
پوردیهیمی, شهرام. (1394). منظر انسانی در محیط مسکونی. تهران: انتشارات آرمانشهر.
پهلوان, چنگیز. (1388). فرهنگ و تمدن. تهران: نشر نی.
پهلوان, چنگیز. (1390). فرهنگ‌شناسی، گفتارهایی در زمینه فرهنگ و تمدن، فرهنگ‌پذیری، سیاست و توسعه فرهنگی. تهران: نشر قطره.
راپاپورت, آموس. (1388). انسان‌شناسی مسکن. (خ. افظلیان, مترجم) تهران: انتشارات حرفه: هنرمند.
رفیع‌پور, فرامرز. (1389). آناتومی جامعه. تهران: شرکت سهامی انتشار.
رنجبر, هادی., & دیگران. (1391). نمونه‌گیری در پژوهش‌های کیفی: راهنمایی برای شروع. مجله دانشگاه علوم پزشکی ارتش جمهوری اسلامی ایران, 3, 250-238.
روشه, گی. (1391). جامعه‌شناسی تالکوت پارسونز. (ع. نیک گهر, مترجم) تهران: نشر نی.
سیف, علی اکبر. (1389). روانشناسی پرورشی نوین، روانشناسی یادگیری و آموزش (نسخه ششم). تهران: نشر دوران.
شولتز, کریستسن نوربرگ. (1382). معماری: معنا و مکان. (و. نوروز برازجانی, مترجم) تهران: نشر جان جهان.
کوزر, لوئیس. (1373). زندگی و اندیشه بزرگان جامعه‌شناسی. (م. ثلاثی, مترجم) تهران: انتشارات علمی.
لنگ, جان. (1381). آفرینش نظریه معماری، نقش علوم رفتاری در طراحی محیط. (ع. عینی فر, مترجم) تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
میرجانی, حمید. (1389). استدلال منطقی به مثابه روش پژوهش. صفه, 50, 35-50.
مهدوی‌کنی, محمدسعید. (1387). دین و سبک زندگی (مطالعه موردی شرکت کنندگان در جلسات مذهبی). تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
هندری, لیو. و دیگران. (1381). اوقات فراغت و سبک‌های زندگی جوانان. (ف. ککولی دزفولی, & م. ملانظر, مترجم) تهران: نسل سوم.
Charmaz, Kity. (2006). Constructing Grounded Theory, a Practical Guide Through Qualitative Analysis. London: Sage Publications
Chemero, Anthony. (2003). an Outline of a Theory of Affordances. Journal of Ecological Psychology, 15(2), 181-195.
Coolen, H. (2008). The meaning of dwelling features, Conceptual and methodological issues. Amsterdam: IOS Press.
Gibson, James. (1979). The Ecological Approch to visual Perception. Boston: Houghton Mifflin.
Gifford, Robert. (2014). Environmental Psychology Principles and Practice. Massachusett: Allyn and Bacon, Inc.
Heijs, W., Carton, M., Smeets, J., & Gemert, A. (2009). The labyrinth of life-styles. House and the Built Environment, 24(3), 347-356.
Hershberger, Robert. (1970). Architecture and meaning. Journal of Aesthectic Education, 4(4), 37 - 55.
Jansen, Sylvia. (2011). Lifestyle Method. In S. Jansen, C. Coolen, & R. Goetgeluk, The measurement and Analysis of Housing Preference and Choice (pp. 177-202). Dordrecht: Springer.
Jansen, Sylvia. Henny Coolen, C., & Ronald Goetgeluk. (Eds.). (2011). The Measurement and Analysis of Housing Preference and Choice. Dordrecht: Springer.
Lefebvre, Henry. (1991). The Production of Space. (D. Nicholson-Smith, Trans.) Oxford: Blackwell.
Norberg-Schulz, Christian. (1980) Genius Loci: Towards a Phenomenology of Architecture. New York. Rizzoli.
Polanyi, Michle. (1964). The Structure Of Tacit Knowing. Duke University.
Rapoport, Amos. (1980). Cross-Cultural Aspects of Environmental Design. In I. Altman, A. Rapoport, & J. F. Wohlwill, Human Behavior and Environment (pp. 7-46). New York: Plenum Press.
Rapoport, Amos. (1990). The Meaning of the Built Environment, a Nonverbal Communication Approach. United States of America: The University of Arizona Press.
Rapoport, Amos. (1993). System of activities and system of settings. In S. kent, Domestic Architecture and the use of space, an interdisciplinary cross-cultural study (pp. 9-20). Cambridge: Cambridge University Press.
Rapoport, Amos. (2005). Culture, Architecture, and Design. Chicago, Illinois: Locke Science Publishing Company, Inc.
Sills, David. & Robrt Merton. (1991). International Encyclopedia of the Social Sciences (E.S.S). New York: Macmillan.
Simmel, George. (1922). Soziologie (2nd ed.). Munchen und Leipzig, Duncker und Hambolt.
Timmermans, H., Molin, E., & Noortwijk, L. (1994). Housing choice processes, stated versus revealed modeling approaches. Journal of Housing and the Built Environment, 9(3), 215-227.
Veblen, Thorstein. (1919). The Vested Interests and the State of the Industrial Arts ("the Modern Point of View and the New Order). New York: B. W. Huebsch Mcmxix.
)