نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• تابان قنبری ¹
• حسین سلطانزاده ²
• محمدرضا نصیرسلامی ³

¹ دانشجوی دکتری معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.

² دانشیار معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، گروه معماری، تهران، ایران.

³ استادیار معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، گروه معماری، تهران، ایران.

چکیده

در شکل‌گیری آثار معماری گذشته، فرهنگ بر مبنای امکانات، نیازها، اعتقادات، بوم و اقلیم در کنار پدیده ­های محیطی دیگری ازجمله خصوصیات کارکردی، انسانی، جنبه­های زیبایی شناسانه، مصالح و سازه، همواره به‌تناسب موقعیت زمانی-مکانی و عملکرد بنا با نقش‌ها و ارزش‌های مختلف اثرگذار بوده است. ازاین رو این تحقیق با به‌کارگیری نشانه‌شناسی فرهنگی به‌عنوان ابزاری در خوانش دلالت‌های تصریحی و تلویحی موجود در پدیده‌ها به‌مثابه ‌نظامی از نشانه‌های فرهنگی، درصدد رمزگشایی و شناخت مفاهیم و استعاره‌های معنایی در شیوه سازمان‌یابی فضا و مفاهیم اصلی شکل‌دهنده به معماری ارگ کریم‌خان است. پژوهش حاضر به روش تاریخی-تفسیری و با راهبرد نشانه‌شناسی فرهنگی، به شناسایی مفاهیم فرهنگی و زمینه‌های تأثیرپذیری بنا از شیوه زندگی و حکومت خاندان زندیه و تطبیق خصوصیات منحصربه‌فرد آن با درون‌مایه‌های هنر ایلیاتی رسیده است. نتایج نشان می‌دهد هنر ایلیاتی واجد مراتبی از خلق دنیایی غیر بازنمودی است که در آن واقعیت تصویری پدیده‌ها مستقل از هر خصلت بازنمودی و بیانگری شکل می‌گیرد. می‌توان گفت توجه به این فرآیند (مواردی همچون سادگی؛ بی‌پیرایگی؛ پیوند با طبیعت؛ سرخوشی و شادابی و آرامش) عدم وجود هرگونه نگاه کارکردی و محافظه‌کارانه صرف را در محتوای هنر و معماری دوره زندیه تأیید و مشخص می‌کند که «کارکردگرایی اندیشه ورزانه هنر قومی» پس از درون‌مایه «طبیعت‌گرایی» و «ساده‌سازی حاصل از انتزاع مفاهیم»، به‌عنوان سومین درون‌مایه‌ی مهم هنر قومی در الگوی فضایی و تزئینات ارگ کریم‌خان تأثیرگذار بوده، که به صورت تنوع گسترده و حضور قوی دیوارنگاره‌ها با مضمون نقوش انتزاعی و هندسی عناصر طبیعت با فن و اسلوب اجرای مکتب شیراز نمود یافته است.

کلیدواژه‌ها

• نشانه‌شناسی فرهنگی
• هنر دوره زندیه
• معماری حکومتی
• ارگ کریم‌خان

عنوان مقاله [English]

Semiotic Matching of Architectural Pattern of Karim Khan Citadel with the Themes Underlying Zandiyeh Tribal Culture

نویسندگان [English]

• Taban Ghanbari ¹
• hossein soltanzadeh ²
• Mohammad Reza Nasirsalami ³

¹ PhD Student of Architecture, Faculty of Architecture and Urbanism, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

² Associate Professor, Faculty of Architecture and Urbanism, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

³ Assistant Professor, Faculty of Architecture and Urbanism, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Using semiotics as a tool for analyzing and interpreting explicit and implied implications present in the phenomena as a system of socio-cultural signs, the current research intends to decode and understand semantic concepts and metaphors in how to organize the space and main concepts constituting space and architecture of Arg of Karim Khan. Using a historical interpretation method and cultural semiotic strategies, the current research seeks to identify cultural meanings and the impacts of Zandiyeh’s life style on the monument and the matching of the unique characteristics of the monument with the themes underlying Zandiyeh tribal culture. In this regard, the current article presents some interpretations consistent with the monument which are of utmost significance in the interpretation of the architecture influenced by ethnic culture and art. The results indicate that tribal art sis capable of creating a non-representational world in which the visual reality of the phenomena is shaped independent from any representational and expressive feature. It can be said that, paying attention to this process (factors such as simplicity, not extravagant, connection with nature, euphoria and happiness, and peace) confirms the absence of any mere functional and conservative perspective in the content of art and architecture of Zandiyeh period, also specifies that “deliberative functionalism of ethnic art” as the third important theme of ethnic art after “naturalism” and “simplification resulting from abstraction of meanings” has been influential on spatial pattern and the ornamentation of Arg of Karim Khan. Other reasons include a wide variety and strong presence of the monument’s murals conveying the geometrical and abstract motifs of natural elements with the technique of implementation in the School of Shiraz.

کلیدواژه‌ها [English]

• Cultural Semiotics
• Zandiyeh Art
• Governmental Architecture
• Arg of Karim Khan