معماری و شهرسازی ایران

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

اخبار و اعلانات

فرایند پذیرش مقالات

هزینه انتشار مقالات

فرایند داوری مقالات

بازشناسی تقابل‌های دوگانه‌ی فضایِ شهریِ جنسیتی، مبتنی بر رویکرد نشانه‌شناسی - تحلیلی بر فضای عمومی در محلات سنتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه شهرسازی، دانشگاه هنر، تهران، ایران

چکیده

فضای عمومی شهری، باید عرصه­ای همه­شمول باشد. علی­رغم این موضوع، همواره مواردی وجود داشته که فضای شهری نتوانسته است به این مهم دست یابد. در این میان اگر زنان به­عنوان نمونه­ای از گروه­های اجتماعی، حضورشان در فضا کاهش یابد، فضای شهری، به فضایی جنسیتی تبدیل می­شود. براین اساس این مقاله، با طرح مسئله‌ی فضای جنسیتی، بر آن است تا ابعاد فضای جنسیتی را در محلات تبیین نماید. پیش­فرض مقاله­ی حاضر، تأثیرگذاری شکل‌گیری فضاهای جنسیتی در محلات (که مهم­ترین بستر حضور و فعالیت زنان هستند) بر کاهش حضور و فعالیت زنان و شکل­گیری هویت جنسیتی زنان به عنوان یک زن سنتی است. در این نوشتار برای بررسی فضای جنسیتی، از نشانه‌شناسی ساختارگرا و پساساختارگرا استفاده شده است. نمونه­ی موردی به­منظور بررسیِ بازنمایی رابطه­ی فضا و جنسیت، نمونه­ای از فضاهای محله‌ای سنتی در تهران- میدان امام­زاده علی­اکبر در محله­ی چیذر- بوده است که در قالب روش تحقیق نشانه­شناسی دال‌ها، مدلول‌ها و انواع رمزگان­ها از خلال بررسی واحد تحلیل که در اینجا روایت‌های 30 زن از فضای محله­ای است شناسایی شده­اند. بررسی­ها حاکی از آن است که عملکرد جنسیتی و نمایش عملکرد فضا، دو عامل عمده در ایجاد فضای جنسیتی هستند که تصرف فضایی، زمانی و فعالیتی-رفتاری را جنسیتی می‌کنند. بدین ترتیب فضای خانه به­عنوان فضای درون، به فضای امن زنانه و فضای بیرون به فضای مردانه تبدیل شده است. این امر بدین معنی است که نگرش زنان به هویت خویش (در ابعاد فردی، خانوادگی و اجتماعی)، ناشی از فضای جنسیتی و ایدئولوژی و اسطوره­سازی، به مثابه­ی یک زن مذهبی است. نتایج بررسی­ها همچنین نشان داد، رمزگان‌های کالبدی و فعالیتی در فضا (عملکرد جنسیتی فضا)، تحت تأثیر رمزگان اجتماعی - فرهنگی (نمایش عملکرد فضا) در ایجاد فضای نامطلوب برای زنان تأثیر داشته است. به استناد تحلیل روایت­های زنان، فضای جنسیتی در مقیاس محله، فضایی غیرپاسخده، ناامن، غیرپذیرنده، نامطلوب، مردانه و ناخوشایند است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Redefining the Binary Oppositions of Gendered Urban Space Based on Semeiotics Approach -An Analysis to the Public Space of Traditional Neighborhood

نویسنده [English]

  • Maryam Mohammadi

Assistant Professor.Faculty of architecture and urban planning. Art University. Tehran. Iran

چکیده [English]

Urban public spaces, as an inclusive realm, are the spacefor the presence of all users. Despite this, several groups like women due to physical and social factors, are marginalized in this space. Therefore, this article intends to explore the issue of gendered space and define the different aspects of these spaces in the neighborhood scale.The hypothesis of this research has its root in the existence of a meaningful relation between structural and non-structural aspects of urban space and gendered space, which differs within various cultures. Analyzing the theories of gendered space shows that these kinds of spaces are made as the results of gendered activity and representation of space function. And these two criteria lead to the gendered space occupation, gendered time occupation, and gendered function-behavior occupation. In this article structural semiotics and post-structural semiotics were used to examine the different aspects of gendered space. A traditional neighborhood in Tehran –Imamzadeh Ali Akbar in Chizar neighborhood- was chosen as the case study of this research in order to investigate the representation of space and gender relation. Through semiotic method, the signifiers, the signified, and different codes were extracted through analyzing the analyze unit – which was the narrations of 30 women of the neighborhood space. The results of the analysis shows that the space within the house and its private territory is a secure feminine space, and the outside space is a masculine space. In other words, physical codes, besides functional codes (gendered activity) are in direct relation to the socio-cultural codes (representation of space function) and create nonappropriated spaces for women. Therefore, the markedness of space indicates various territories for presence and activity of women and men in urban spaces. This means that women’s attitude towards their identity (from an individual, family, and social aspect) is due to the gendered space, and the dominated ideology and myth-making of a Traditional Woman.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Markedness
  • Gendered Space
  • Gendered Identity
  • Codes
  • Narration
  • Traditional Neighborhood
مراجع
_         احمدی، ثریا، عقیلی، سید وحید و مهدیزاده، سید محمد (1394)، تحلیل نشانه­شناختی هویت جنسیتی در تلویزیون، زن در فرهنگ و هنر، دوره­ی 7، شماره­ی 1، 1-16.
_         آبوت، پ و والاس، ک (1388)، جامعه شناسی زنان، ترجمه­ی منیژه نجم عراقی، نشر نی، چاپ ششم.
_         اکو، امبرتو (1387)، نشانه شناسی، ترجمه­ی پیروز ایزدی، نشر ثالث، چاپ اول، تهران.
_         آلن، گراهام (1385)، رولان بارت، ترجمه­ی پیام یزدانجو، تهران: نشر مرکز.
_         برگر، آرتورآسا (1385)، نقد فرهنگی، ترجمه حمیرا مشیرزاده، نشر باز، تهران.
_         پاکزاد، جهانشاه (1391)، راهنمای طراحی فضاهای شهری در ایران، انتشارات شهیدی، چاپ ششم، تهران.
_         تانکیس، ف (1388)، فضا، شهر و نظریه اجتماعی، مناسبات اجتماعی و شکل های شهری، ترجمه­ی حمیدرضا پارسی و آرزو افلاطونی، انتشارات دانشگاه تهران.
_         جنکینز، ریچارد (1381)، هویت اجتماعی، ترجمه­ی تورج یار احمدی، شیرازه، تهران.
_         چندلر، دانیل (1386)، مبانی نشانه شناسی، ترجمه­ی مهدی پارسا، شرکت انتشارات سوره­ی مهر، تهران.
_         دبیرمقدم، محمد  (1388)، معرفی و نقد کتاب مکاتب زبان‌شناسی نوین در غرب، مجله دستور، شماره پنجم، صفحات ۱۸۰ تا ۲۰۶
_         رضایی، محمد و افشار، سمیه (1389)، بازنمایی جنسیتی سریال­های تلویزیرونی (مرگ تدریجی یک رویا-ترانه­ی مادری)، زن در فرهنگ و هنر (پژوهش زنان)، دوره­ی 1، شماره­ی 4، 75-94.
_         رنجبر، هادی و همکاران (1391)، نمونه­گیری در پژوهش­های کیفی: راهنمایی برای شروع، مجله علمی-پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی ارتش جمهوری اسلامی ایران، سال دهم، شماره 3، صفحات 238-250.
_         سجودی، فرزان (1387)، نشانه شناسی کاربردی (ویرایش دوم)،  نشر علم، چاپ اول، تهران.
_         سجودی، فرزان (1388)، مسئله روش در نشانه شناسی: از روش شناسی اثبات گرا (پوزیتویستی) تا روش شناسی پیداشی، در نشانه شناسی: نظریه و عمل، نشر علم، چاپ اول، تهران.
_         سفیری، خدیجه و محمدی، سیده عقیله (1384)، هویت جنسیتی مادران و دختران، شکاف یا تفاوت؟ مجله­ی علوم اجتماعی، شماره­ی 2، 107-139.
_         سلطانی گرد فرامرزی، مهدی (1385)، نمایش جنسیت در سینمای ایران، مجله­ی پژوهش زنان، شماره 14، 61-92.
_         سوسور، فردینان (1378)، دوره­ی زبان شناسی عمومی، ترجمه­ی کوروش صفوی، چاپ دوم، انتشارات هرمس، تهران.
_         صفوی، کوروش (1380)،گفتارهایی در زبانشناسی، انتشارات هرمس، تهران.
_         صفوی، کوروش (1391)، معنی شناسی، انتشارات علم، تهران.
_         صفیئی، کامبیز و سلامی، مسعود (1390)، توضیح و معرفی متدلوژی رمزگان پنج­گانه­ی رولان بارت با نمونه­ی عملی از نمایشنامه­ی فیزیکدان­ها اثر فریدریش دورنمات، مطالعات نقد ادبی (پژوهش ادبی)، شماره­ی 24-25، 199-221.
_         عرشی­ها مریم السادات و مدیری، آتوسا (1390) تاثیر فضاهای جنسیتی شده براساس امنیت زنان نمونه های موردی: میدان مادر و میدان راه آهن، فصلنامه پژوهش اجتماعی، سال چهارم، شماره 13، 119-141
_         علی نقیان، شیوا (1395)، پرسمان مسئله‌ی جنسیت در ایران، انسان شناسی و فرهنگ.
_         غیاثوند، احمد (1393)، تاثیر فضاهای شهری مدرن بر بازاندیشی هویت جنسیتی زنان، مطالعات جنسیت و خانواده، سال دوم، دوره­ی اول، 79-98
_         فرانک، فرزانه (1390)، درآمدی بر تعامل مفاهیم جنسیت و فضا، صفه، دوره 21، شماره 53، صفحات 99-110.
_         کامل، آرام (1395)، فضای شهری و جنسیت، وب سایت فضا و دیالکتیک (http://dialecticalspace.com/urban-space-gender)
_         مسعود، عزیزی، فرید، عزیزی، حمید (1393)، بازنمایی زنان در تبلیغات تلویزیونی پودر لباسشویی پرسیل، فصلنامه­ی تحقیقات فرهنگی ایران، دوره­ی هفتم، شماره­ی 4، 189-212.
_         مارشال، ماترین و راس من، گرچن. ب (1381)، روش تحقیق کیفی، ترجمه­ی علی پارساییان و سید محمد اعرابی، تهران: دفتر پژوهش­های فرهنگی.
_         مدنی پور، علی (1379)، طراحی فضاهای شهری، نگرشی بر فرآیندهای اجتماعی-مکانی، ترجمه­ی فرهاد مرتضایی، تهران: انتشارات شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری.
_         Canter, D . )1977( A Psychology of Place, Architectural Press , London.
_         Cuthbert, A (2006), Chapter Six: The form of the cities, Black well Publishing.
_         Day, Kristen (2000). “The Ethic of Care and Women’s Experiences of Public Space.” Environmental Psychology 20, 103–124. 
_         Doan, Petra L. (2010). “Gendered Space” In Encyclopedia of urban studies, edited by Ray Hutchison, 298-302. Thousand Oaks: SAGE
_         Fiske, J. and  Hartley, J. (2003), Reading Tevevision, Oxford, U.K: Routledge.
_         Franck, Karen A., (2002) “Women and Environment,” in Handbook of Environmental Psychology, edited by Robert B. Bechtel, and Arza Churchman, 347-362.New York: John Wiley & sons.
_         Gehl, Jan (1987). Life between Buildings: using public space. Washington: Island pres.
_         Goffman, E 1979. Gender Advertisement. London: Macmillan.
_         Kimmel, Michael. 1997. the Gender Society. Oxford: Oxford University Press
_         Kiritani, Osamu. (2006) “Culture, Information, and Selection.” Journal of Literary Research online 18, 10-14.
_         Krenichyn, Kira. (2004) “Women and Physical Activity in an Urban Park: Enrichment and Support through an Ethic of Care.” Journal of Environmental Psychology 24, 117-130. 
_         Landes, Joan B .1998, Feminism, the Public and Private. New York: Oxford University Press.
_         Lotman, Yuri M, (1990) trans. Universe of Mind: A Semiotic Theory of Culture. London and New York: I.B. Tauris.
_         Lawanga, Margaret. (2001) “Gender, Environment and Sustainable Development.” Paper presented at Sustainable Development, Governance and Globalization Meeting: An African Forum for Strategic thinking Towards the Earth Summit 2002 and beyond, Nairobi, Kenya.
_         Massey, D (1994). Space, Place and Gender, London and Minneapolis, MN: University of Minnesota press.
_         Montgomery, J. (1998), Making a city: Urbanity, vitality and urban design, Urban Design, no. 1, 93-115.
_         Punter, J. (1991), Participation in the design of urban space, Landscape Design, 24-27.
_         Rendell, J. Penner, B. Borden, L. (2000). Gender space Architecture: an Interdisciplinary introduction, Routledge, London and New York.
_         Rose, G. (1993). Feminism and Geography: The Limits of Geographical Knowledge, Cambridge: Polity Press.
معماری و شهرسازی ایران
دوره 9، شماره 2
پاییز و زمستان 1397
صفحه 33-51
فایل ها
سابقه مقاله
  • تاریخ دریافت: 04 تیر 1395
  • تاریخ بازنگری: 09 دی 1396
  • تاریخ پذیرش: 09 خرداد 1396
اشتراک گذاری
ارجاع به این مقاله
آمار