نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری شهر‌سازی و استادیار بخش شهرسازی دانشکده هنر و معماری دانشگاه شیراز

2 کارشناسی ارشد طراحی شهری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران

3 گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد یادگار امام خمینی (ره)، شهر ری، تهران، ایران

چکیده

امروزه و با گسترش دانش طراحی شهری، بر لزوم توجّه به وجوه گوناگون کیفیت زندگی شهروندان تأکید شده و فرآیند طراحی شهری به عنوان ابزاری قدرتمند و منعطف جهت بهبود و ارتقای کیفیت محیط شناخته شده است. از جمله عناصر محیطی تأثیرگذار در زمینه ارتقای کیفیت­ بصری فضاهای شهری، نما­های شهری هستند. به نظر می­رسد در سال‏های اخیر و به دلیل ساخت و ساز­های انبوه و شتابزده به این عناصر محیطی بی‌توجّهی شده­است. نتیجه این بی‌توجّهی پیدایش شهرهایی با نماهای یکنواخت، غربزده و به دور از تنوع و سرزندگی است که افزایش استرس و نا آرامی ساکنین شهر­های امروزی را به دنبال داشته­است. با توجّه به آنچه گفته شد هدف عمده مقاله حاضر، یافتن فرآیند طراحی شهری منطبق بر رویکرد ایرانی- اسلامی جهت بهبود کیفیت­های بصری نماهای شهرهای امروزی است. بدین منظور مقاله حاضر با استناد به مطالعات کتابخانه‏ای و میدانی و با استفاده از روش­های تحقیق توصیفی - تحلیلی و تطبیقی، به ارزیابی کیفی و تحلیل تطبیقی نمونه­هایی از فرآیند طراحی شهری نماهای شهری در فضاهای عمومی شهر تهران (خیابان کارگر، خیابان امام، میدان امام خمینی و میدان راه آهن) پرداخته و با دست­یابی به چارچوبی مفهومی و اصولی کاربردی، فرآیندی بهینه و انعطاف­پذیر در زمینه ارتقای کیفیت بصری زیبایی شناختی نمای ساختمان‏های شهرهای ایران ارائه کرده است. شناخت، بررسی ویژگی‌های محیطی، تحلیل و بررسی ویژگی‌های محیطی، تدوین و ارائه تکنیک‌های طراحی شهری، تدوین سیاست‌ها و رویکرد پروژه و ارزیابی سیاست‌ها و طرح‌های اجرایی گام­های اصلی این فرآیند طراحی شهری هستند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Utilizing Iranian - Islamic Approach in the Analysis and Improvement Process of the Quality of Urban Facades

نویسندگان [English]

  • AliReza Sadeghi 1
  • Elahehsadat Mousavi Sarvineh Baghi 2
  • zahra Khodaee 3

چکیده [English]

Beauty stems from the nature of human existence and social life and therefore it is necessary for the welfare and progress of individuals and social life. Landscape aesthetic values of urban street spaces are different from the other values of the physical elements. Buildings and urban facades are considered as Environmental factors that affect the improvement of aesthetics and visual qualities in urban areas. In recent years, due to accelerated construction, this subject has been neglected. This has led to the creation of a uniform appearance in cities with no diversity and vitality in cities and consequently has increased the stress and turmoil of city residents. With the emergence of urban design, attention to the quality of people's lives has expanded, and the need for urban design process as a powerful tool for improving the quality of life has been taken into consideration. Urban design is an important aspect in this problem and the introduction of the standards and principles of aesthetics, has led to the creation of environmental quality in urban spaces. With this said, the main purpose of this paper is to find a urban design process which leads to Iranian- Islamic facades. The main question in this paper is, "what are the most important elements in the design process of urban facades?". In order to answer these questions, it is assumed that these urban facades have emerged as a result of  neglection and disregard towards urban design criteria. Therefore it is required to revise this process in order to recover fundamental issues that affect the facade design of public spaces. This paper uses library studies and descriptive-anaytical method. In this paper, the design process of urban facades in public spaces of the citu of Tehran (Kargar Street, Emam Street, Imam Khomeini Square, and Rah-Ahan Square) have been analyzed. Using this, a set of structures and principles are reached which can be utilized in the improvement of visual and aesthetic quality of urban facades in Iranian cities. Understanding, studying and analyzing the features of the place, preparing and providing urban design techniques, preparing policies and analyzing them are the main steps of this urban design process.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban Facade Analysis
  • Visual Quality
  • Iranian- Islamic Approach
  • Process of Urban Facade Design
-                      امیری، حکمت و معصومه قنبری، 1393، شاخص های شهر اسلامی با تأکید بر متون اسلامی، همایش ملی معماری، عمران و توسعه شهری، کانون ملی معماری ایران، تبریز.
-                      بمانیان، محمدرضا، 1393، معنا و مفهوم شناسی شهر ایرانی- اسلامی؛ مبانی نظری و مصداق ها، نشریه شهر پایدار، شماره 1.
-                      بهزادفر، مصطفی و نوشین رضوانی، 1394، بررسی تطبیقی هنجارهای ریخت شناسی شهرسازی اسلامی در بافت تاریخی، فصلنامه پژوهش های معماری اسلامی، سال سوم.
-                      پورجعفر، محمدرضا، علی پورجعفر، 1391،  الگوی پیشنهادی محله، با مرکزیت مسجد و فضاهای عمومی مورد نیاز در شهر ایرانی- اسلامی، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی- اسلامی، سال سوم، شماره10.
-                      پور­جعفر محمد­رضا و علی­رضا صادقی (1387)، اصول حاکم بر طراحی هدفمند محور­های دید شاخص شهری، نشریه علمی – پژوهشی هویت شهر، سال دوم، شماره 3، صص 106-95.
-                      پور­جعفر محمد­رضا، تقوایی علی­اکبر و علی­رضا صادقی (1388). «خوانش تاثیر ساماندهی محور­های بصری بر ارتقا کیفیت محیط فضاهای عمومی شهری، نمونه موردی: خیابان آزادی تهران»، نشریه علمی پژوهشی مدیریت شهری، شماره 24، صص 80-65
-                      پور­جعفر محمد­رضا، تقوایی علی­اکبر، آزاد فلاح پرویز و علی­رضا صادقی (1393). «بازخوانی ابعاد زیبایی­شناسی محیطی فرم شهر مورد پژوهی: استخوان­بندی اصلی شهر تاریخی اصفهان، نشریه علمی پژوهشی مدیریت شهری، شماره 35، صص 102-87
-                      پور­جعفر محمد­رضا، تقوایی علی­اکبر، آزاد فلاح پرویز و علی­رضا صادقی (1393). «راهبردهای احیاء ارزش­های زیبایی شناسی محیطی رود دره دارآباد تهران، نشریه علمی پژوهشی مدیریت شهری، شماره 36، ص 64-45
-                      توسلی، محمود و ناصر بنیادی؛ 1371؛ طراحی فضای شهری؛ تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
-                      توسلی، محمود؛ 1376؛ طراحی شهری در بخش مرکزی تهران؛ تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
-                      توسلی، محمود؛ 1376؛ قواعد و معیارهای طراحی شهری؛ تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
-                      توسلی، محمود؛ 1379؛ طراحی شهری خیابان کارگر؛ تهران: شرکت عمران و بهسازی شهری.
-                      توسلی، محمود؛ 1388؛ طراحی شهری هنر نو کردن ساختار شهر؛ تهران: دانشگاه تهران.
-                      جعفری، (علامه) محمد تقی، 1369، زیبایی و هنر از دیدگاه اسلام، تهران: انتشارات شرکت سهامی چاپخانه وزارت ارشاد اسلامی.
-                      جوزی ، محمد رضا،1380، زیبایی و الفاظ وابسته، نشریه اشارت، شماره 2 .
-                      حبیبی، کیومرث؛ الهام روحانی چولائی، 1394، ارزیابی کیفی تغییر عناصر شهر کهن ایرانی به شهر مدرن در جهت احیای مکان های شهری با هویت ایرانی- اسلامی، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره 21.
-                      خاک زند، مهدی ، مریم محمدی، فاطمه جمو کوروش آقایی (1393)، شناسایی عوامل موثر بر طراحی بدنه های شهری با تاکید بر ابعاد زیبایی شناسی و زیست محیطی، فصلنامه مطالعات شهری، شماره 10.
-                      خرقانی، حسن،1390، دیدگاه علامه طباطبایی در حوزه زیبایی شناسی و اخلاق، فصلنامه پژوهش های قرآنی، شماره 68
-                      سهروردی، شهاب الدین، 1376، رساله فی حقیقه العشق، شرح مسائل فارسی سهروردی (سید جعفری شهیدی)، تهران: انتشارات حوزه هنری.
-                      شهری، جعفر؛ 1371؛ طهران قدیم؛ تهران: معین.
-                      فرشید نیک، فرزانه، رضا افهمی، مجتبی انصاری، لطف الله نبوی، 1394، نقش تعادل پویا در شهرسازی اسلامی عصر صفوی، فصلنامه علمی پژوهشی نقش جهان، شماره 3-5.
-                      قلی پور، رحمان، 1395، تاثیر معماری در القای حس تعلق به شهر از گذشته تا زمان معاصر،  کنفرانس بین المللی معماری، شهرسازی، عمران، هنر و محیط زیست، تهران.
-                      گلکار، جهانشاه؛ 1387؛ محیط بصری شهر: سیر تحول از رویکرد تزیینی تا رویکرد پایدار؛ نشریه علوم محیطی، شماره4.
-                      نقی‌زاده، محمد، 1383 ، بارزه‌های شهر و معماری اسلامی، نامه فرهنگستان علوم، شماره 26 و 27.
-                      نقی زاده، محمد: 1389: ملاحظات فرهنگی در شکل دهی به نماهای شهری با تکیه بر ساختار نماهای شهری ایرانی در دوران اسلامی: هویت شهر، شماره7.
-                      محمدی، جمال و رعنا شیخ بیگلو ، (1387)، کارایی شهر اسلامی در مواجهه با چالشهای شهری امروز ، نخستین همایش ملی آرمان شهر اسلامی، دانشگاه اصفهان.
-                      مشکینی، ابوالفضل و علی رضایی مقدم، 1393، بررسی مولفه ها و شاخص های شهر اسلامی با تاکید بر نقش و اهمیت فرهنگ سازی در تحقق الگوی شهرسازی اسلامی – ایرانی، نشریه شهر پیدار، شماره 1.
-                      ویتیک، آرنولد؛ 1385؛ مبانی زیبایی شناسی در محیط شهری؛ جواد مهدی‏زاده؛ نشریه جستارهای شهرسازی, شماره 17 و 18.
-          Gjerde, M; (2010) ; Visual aesthetic perception and judgement of urban streetscapes; In Barrett, P., Amaratunga, D., Haigh, R., Keraminiyage, K. & Pathirage, C. (Eds.) Proceedings W101 – Special Track 18th CIB World Building Congress.
-          Nasar, Jack L; (1994); Urban Design Aesthetics: The Evaluative Qualities of Building Exteriors; Environment and Behavior, 26: 377-401.
-          O’Connor ,zena; (2008); Façade colour and aesthetic response: Examining patterns of response within the context of urban design and planning policy in Sydney; ( Doctor of Philosophy's thesis); University of Sidney.
-          Sadeghi Ali Reza, Pourjafar Mohammad Reza, Taghvaee Ali Akbar & Parviz Azadfallah (2014). Explanation of Environmental Aesthetic Factors of Urban Design. journal of Current World Environment, Vol. 9(2), pp. 502-518
-          Sadeghi Ali Reza, Pourjafar Mohammad Reza, Taghvaee Ali Akbar & Parviz Azadfallah (2014). Quality Enhancement of Environmental Aesthetics Experience through Ecological Assessment Case Study: River of Darabad Valley, Tehran, Iran. journal of Current World Environment, Vol. 9(3), pp. 877-893.
-          WEBER Ralf, Jorg Schnier and Thomas Gacobsen; (2008); Aesthetics of streetscapes: influences of fundamental propertisee on aesthetic judgments of urben space; Perceptual and motor skills: volume 106, issue, pp. 128-146.