نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه کردستان، کردستان، ایران.

2 استاد، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران.

3 دانشجوی دکتری شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران.

چکیده

دروازه شهر یکی از اصلی ترین اجزاء ساختار فضایی و کالبدی شهر است که از کارکردها و عملکردهای ویژه‌ای برخوردار می­باشد. دروازه شهر حد واسط و مفصل ارتباط دهنده محیط پیرامونی شهر و محیط انسان ساخت داخلی آن است که به حالت یک عرصه می­باشد و به عنوان یک فضای شهری روابط و مناسبات مختلف فضایی و کارکردی-عملکردی در آن جاری است. هر یک از فضاهای شهری با دارا بودن کیفیت­های منحصربه­فرد، مطالعه آنها از نظر ابعاد مبانی علمی و اجرایی در شهرسازی، دارای اهمیت قابل ملاحظه‌ای می­باشد. کیفیت­های محیطی دروازه شهر عناصر و اجزاء گوناگونی را در بر می­گیرند و روابط متقابلی میان آنها بر قرار است و به صورت مستقیم قابل اندازه گیری نیستند. بر هم کنش عناصر مذکور، ماهیت پیچیده­ کیفیت­های محیطی دروازه شهر را نشان می­دهد. این مقاله به لحاظ هدف از نوع بنیادی می­باشد و رویکرد روش­شناسی آن بر مبنای رویکرد آمیخته (کمی-کیفی) است که به تبیین کیفیت­های محیطی در فضای دروازه شهر و تعیین میزان اهمیت و اولویت­بندی آنها می­پردازد. براساس نتایج بدست آمده مشخص شد که با فاصله اطمینان 99 درصد می‌توان گفت که استفاده از اصطلاح ورودی شهر به لحاظ مفهومی درست نیست و لازم است در مطالعات شهرسازی از اصطلاح دروازه شهر استفاده شود. در این مقاله براساس مبانی علمی موضوع مورد مطالعه، برای سنجش نمایانگرهای کیفیت­های محیطی در دروازه شهر عنصر، هنجار و سنجه­های تخصصی تعریف شده است و نتایج بدست آمده از تبیین و تعیین اهمیت و اولویت­بندی نمایانگرهای کیفیت­های محیطی در فرایند مطالعات و ساماندهی دروازه شهر به ترتیب شامل 1- زیست بوم، 2- کارکردی، 3- زمان، 4- ادراکی، 5- اجتماعی، 6- منظر، 7- مدیریت، 8- فضایی، 9- ریخت شناسی و 10- یگانه‌تنی می‌‌باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Assessing Environmental Qualities in the City Gateway and Prioritizing Them by Means of the Analysis Network Process

نویسندگان [English]

  • Kyoumars Habibi 1
  • Esmaeil Shieh 2
  • Mehdi Saidi 3

1 Associate Professor, School of Art and Architecture, University of Kurdistan, Kurdistan, Iran

2 Professor, School of Architecture and Environmental Design, Iran University of Science and Technology,Tehran, Iran

3 Ph.D Candidate in Urban Development (urban planning and design), School of Architecture and Environmental Design, Iran University of Science and Technology, Tehran, Iran

چکیده [English]

 
The city gateway is one of most fundamental elements of spatial and physical structure of the city that has special functions and applications. The city gateway links the urban peripheral environment with its internal built environment that is like a domain and, as an urban space, different spatial and functional relationships are constituted in that. The study of urban spaces with their distinguished qualities in terms of dimensions of the scientific and executive foundations in urban planning is of special importance. The environmental qualities of the city gateway have different elements and components and have reciprocal interaction with each other and cannot be directly measured. The interaction of the mentioned elements reveals the intricate nature of the environmental quality of an urban gateway. The present paper is basic in terms of objective and its methodology is based on the mixed- method (quantitative- qualitative) research which specifies the environmental qualities in the space of city gateway and determines the amount of their importance and prioritization. Based on the obtained results, it was revealed that it can be said with 99 percent confidence that the use of term of city entrance is not conceptually correct and it is necessary to use the term of city gateway in the studies related to the urban planning. In the present paper, based on the scientific foundations of subject matter, some elements, norms and expertized measurements have been defined and the results obtained from the specification and determination of importance and prioritization of features of environmental qualities in the process of studies and organization of city gateway include respectively 1- environment, 2- functional, 3- time, 4- perceptual, 5- social, 6- landscape, 7- management, 8- spatial, 9- morphology and uniqueness.

کلیدواژه‌ها [English]

  • City gateway
  • Assessing
  • Environmental qualities
-        ابلقی، علیرضا؛ پورجوهری، امیر حسین (1385). مبادی ورودی شهرها، مجله آبادی، شماره 53، صص. 66-80.
-        بحرینی، سیدحسین (1382). تدوین اصول و ضوابط طراحی محیطی ورودی شهر، تهران، ویژه نامه طراحی محیط، شماره 30، صص. 13-36.
-        بهزادفر، مصطفی (1392). روش­های طراحی شهری، جزوه آموزشی مقطع کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه علم و صنعت ایران.
-        بهزادفر، مصطفی (1393). کارگاه طراحی شهری، جزوه آموزشی مقطع کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه علم و صنعت ایران.
-        بهزادفر، مصطفی (1396). اصول طراحی دالان­های دروازه­ای شهر، تهران، سازمان مشاور فنی و مهندسی شهرداری تهران.
-        پاکزاد، جهانشاه (1386). سیر اندیشه­ها در شهرسازی2: از کمیت تا کیفیت، چاپ اول، تهران، انتشارات شرکت عمران شهرهای جدید.
-        پاکزاد، جهانشاه (1391). راهنمای طراحی فضاهای شهری در ایران، چاپ ششم، تهران، انتشارات شهیدی.
-        پاکزاد، جهانشاه (1386). سیر اندیشه­ها در شهرسازی1: از آرمان تا واقعیت، چاپ اول، تهران، انتشارات شرکت عمران شهرهای جدید.
-        ترابی، زهره؛ سیما، یلدا (1392). طراحی ورودی شهر با رویکرد هویت­بخشی به فضای شهری مطالعه موردی: ورودی شرقی شهر زنجان، مدیریت شهری، شماره 36، صص. 83-103.
-        چپ من، دیوید (1386). آفرینش محلات و مکان­ها در محیط انسان ساخت، ترجمه شهرزاد فریادی، منوچهر طبیبیان، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
-        حبیبی، سیدمحسن (1379). فضای شهری: برخورد نظریه­ای، صفه، تهران، شماره33، صص 4-13.
-        خادمی، مسعود؛ رضا رفیعی جوزم (1387). بررسی مولفه­های کیفیت محیط در فضای ورودی شهرها، نشریه آبادی، شماره 62-61، صص. 84-89.
-        داداش­پور، هاشم؛ خدابخش، حمیدرضا؛ رفیعیان، مجتبی (1391). تحلیل فضایی و مکانیابی مراکز اسکان موقت با استفاده از تلفیق فرایند تحلیل شبکه­ای و سامانه اطلاعات جغرافیایی، نشریه جغرافیا و مخاطرات محیطی، شماره1، صص. 111- 131.
-        داودپور، زهره؛ مغاره، وحید (1388). ضوابط ارزیابی نقش و کارکرد دروازه و فضای ورودی شهرها؛ مطالعه موردی دروازه قرآن شیراز، مجله آبادی، شماره 61 و 62، صص. 76-83.
-        ذکاوت، کامران (1385). چارچوب استراتژیک مدیریت بصری شهر، نشریه آبادی، شماره 53، صص. 1-9.
-        زبردست، اسفندیار (1389). کاربرد فرایند تحلیل شبکه­ای در برنامه­ریزی شهری و منطقه­ای، نشریه هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، شماره 41، صص. 79-90.
-        سعیدی، مهدی (1394). ساماندهی ورودی­های چند عملکردی شهر بانه با رویکرد برنامه­ریزی طراحی محور، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علم و صنعت ایران.
-        سلطان­زاده، حسین (1372). فضاهای شهری در بافت­های تاریخی ایران، چاپ دوم، تهران، دفتر پژوهش­های فرهنگی تهران.
-        شعله، مهسا (1385). دروازه­های قدیم در خاطره جمعی شهر معاصر و ریشه­یابی رشته‌های خاطره­ای، نشریه هنرهای زیبا، شماره 27، صص 17-26.
-        ظاهری، مصطفی (1380). بررسی ابعاد مؤثر در ترکیب منظر ورودی شهر از نقطه­نظر برنامه­ریزی شهری موردمطالعه: محور ورودی اصلی شهر قزوین (اتوبان قزوین-تهران)؛ پایان­نامه (کارشناسی ارشد)، دانشگاه تربیت مدرس.
-        عمید، حسن (1363). فرهنگ فارسی عمید، تهران، موسسه انتشارات امیرکبیر.
-        قوام پور، احمد (1385). نگاهی نو به نقش و جایگاه ورودی­ها در منظر شهری، ماهنامه پیام سبز، شماره 54، صص 12-22.
-        گلکار، کورش (1380). مؤلفه­های سازنده کیفیت طراحی شهری، نشریه صفه، شماره 32، صص 38-65.
-        لینچ، کوین (1376). تئوری شکل خوب شهر، ترجمه سید حسین بحرینی، انتشارات دانشگاه تهران.
-        منصوری فر، کریم (1385). روش­های پیشرفته آماری، انتشارات دانشگاه تهران.
-        Alexander C, Ishikawa S, Silverstein M (1977). A pattern language, London, Oxford university press.
-        Bentley I, Alcock A, Murrain P, McGlynn S, Smith G (1985). Responsive environments: A manual for designers, London, The architectural press.
-        Billings K (1993). Quality in design, Department of Architecture, The University of Sydney.
-        Carmona M, De Magalhaes C, Hammond L (2008). Public space: The management dimension, New York: Routledge Press.
-        Dixon K, Wolf KL (2007). Benefits and risks of urban roadside landscape: finding a livable, Balanced response, 3rd urban street symposium, Seattle, Washington.
-        Garcia-Melon M, Ferris-Onate J, Aznar-Bellver J, Aragones-Beltran P, Poveda-Bautista R (2008). Farmland appraisal based on the analytic network process, Global Optimization, Vol. 42, pp 143-155.
-        Irene Van K, Kees L, Gooitske M, Augustinus de H (2003). Urban environmental quality and human well-being towards a conceptual framework and demarcation of concepts; a literature study, Landscape and Urban Planning, No. 65, pp 5-18.
-        Punter J, Carmona M (1997). The design dimension of planning: Theory, Content and best practice for design policies, London E, F, Spon press.
-        Saaty TL (1999). Fundamentals of the analytic network process, Proceedings of ISAHP, Kobe, Japan, pp. 1-14.
-        Saaty TL (2001). Decision making with dependence and feedback: Analytic network process, Pittsburg, RWS Press.
-        Tibbalds F (2004).‎ Making people-friendly towns: Improving the public environment in towns and cities, London, Spon Press.