مریم محمدی
چکیده
فضای عمومی شهری، باید عرصهای همهشمول باشد. علیرغم این موضوع، همواره مواردی وجود داشته که فضای شهری نتوانسته است به این مهم دست یابد. در این میان اگر زنان بهعنوان نمونهای از گروههای اجتماعی، ...
بیشتر
فضای عمومی شهری، باید عرصهای همهشمول باشد. علیرغم این موضوع، همواره مواردی وجود داشته که فضای شهری نتوانسته است به این مهم دست یابد. در این میان اگر زنان بهعنوان نمونهای از گروههای اجتماعی، حضورشان در فضا کاهش یابد، فضای شهری، به فضایی جنسیتی تبدیل میشود. براین اساس این مقاله، با طرح مسئله‌ی فضای جنسیتی، بر آن است تا ابعاد فضای جنسیتی را در محلات تبیین نماید. پیشفرض مقالهی حاضر، تأثیرگذاری شکلگیری فضاهای جنسیتی در محلات (که مهمترین بستر حضور و فعالیت زنان هستند) بر کاهش حضور و فعالیت زنان و شکلگیری هویت جنسیتی زنان به عنوان یک زن سنتی است. در این نوشتار برای بررسی فضای جنسیتی، از نشانهشناسی ساختارگرا و پساساختارگرا استفاده شده است. نمونهی موردی بهمنظور بررسیِ بازنمایی رابطهی فضا و جنسیت، نمونهای از فضاهای محلهای سنتی در تهران- میدان امامزاده علیاکبر در محلهی چیذر- بوده است که در قالب روش تحقیق نشانهشناسی دال‌ها، مدلول‌ها و انواع رمزگانها از خلال بررسی واحد تحلیل که در اینجا روایتهای 30 زن از فضای محلهای است شناسایی شدهاند. بررسیها حاکی از آن است که عملکرد جنسیتی و نمایش عملکرد فضا، دو عامل عمده در ایجاد فضای جنسیتی هستند که تصرف فضایی، زمانی و فعالیتی-رفتاری را جنسیتی می‌کنند. بدین ترتیب فضای خانه بهعنوان فضای درون، به فضای امن زنانه و فضای بیرون به فضای مردانه تبدیل شده است. این امر بدین معنی است که نگرش زنان به هویت خویش (در ابعاد فردی، خانوادگی و اجتماعی)، ناشی از فضای جنسیتی و ایدئولوژی و اسطورهسازی، به مثابهی یک زن مذهبی است. نتایج بررسیها همچنین نشان داد، رمزگان‌های کالبدی و فعالیتی در فضا (عملکرد جنسیتی فضا)، تحت تأثیر رمزگان اجتماعی - فرهنگی (نمایش عملکرد فضا) در ایجاد فضای نامطلوب برای زنان تأثیر داشته است. به استناد تحلیل روایتهای زنان، فضای جنسیتی در مقیاس محله، فضایی غیرپاسخده، ناامن، غیرپذیرنده، نامطلوب، مردانه و ناخوشایند است.
