حسین راعی
چکیده
در سالیان اخیر مطالعات ویژه‌ای در جهت شناخت و شناسایی مزارع مسکون تاریخی در فلات مرکزی ایران آغاز شده است. جغرافیای فرهنگی شهرهایی مانند قم مأمن این گونه از معماری ایران است. مزرعه قاضی‌بالا در کنار ...
بیشتر
در سالیان اخیر مطالعات ویژه‌ای در جهت شناخت و شناسایی مزارع مسکون تاریخی در فلات مرکزی ایران آغاز شده است. جغرافیای فرهنگی شهرهایی مانند قم مأمن این گونه از معماری ایران است. مزرعه قاضی‌بالا در کنار مزارع دیگری چون سزاوار، البرز، کَهَک وچشمه‌علی در برهه‌ای از تاریخ به ویژه دوره قاجار به وجود آمدند، توسعه یافتند و هم‌اکنون نیز بقایای آن‌ها در پیرامون قم دیده می‌شود. مسئله اصلی تحقیق آگاهی اندک جوامع در شناسایی و شناخت مزارع مسکون تاریخی است. بسیاری از مزارع اربابی بدون توجه به هویت آن‌ها در حال بازسازی نادرست هستند و یا با نام‌ها و عناوین دیگری در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده‌اند. مزرعه قاضی بالا در قم نیز دچار این مسائل بوده است. دو پرسش در این تحقیق مطرح می‌شود: 1. مجموعه قاضی‌بالا با کدام یک از معیارهای شناسایی مزارع اربابی ایران انطباق دارد؟ 2. شناسایی قاضی‌بالا به عنوان یک مزرعه اربابی چه کمکی به حفاظت از آن می‌کند؟ هدف تحقیق معرفی مزرعه قاضی بالا به عنوان یک مزرعه اربابی در ایران است. بنابراین سعی می‌شود با رهیافت تفسیری و راهبرد تفسیری تاریخی به موضوع پرداخته شود و در قالب مطالعات میدانی و سندپژوهی، یافته‌های تحقیق محقق شود. یافته‌ها نشان می‌دهد تاکنون شش معیار برای شناسایی مزارع اربابی در ایران شناخته شده است و مزرعه قاضی‌بالا در انطباق با معیارهایی چون استقرار عناصرکالبدی، سندیت تاریخی، تداوم تاریخی، مالکیت اربابی، وجود جمعیت ثابت و وضعیت پایدار به عنوان یک مزرعه اربابی شناخته شده‌است. شناسایی این اثر به عنوان یک مزرعه اربابی می‌تواند معرفی، حفاظت و احیاء آن را تحت تأثیر قراردهد و از دخالت‌های کالبدی و کارکردی نامناسب ذیمدخلان و ذینفعان جلوگیری کند.
