نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری رشته معماری، دانشکده معماری و عمران، دانشگاه شهید رجایی، تهران، ایران.
2 دانشیار، دانشکده معماری و عمران،دانشگاه شهید رجایی، تهران، ایران.
چکیده
یکی از آسیبهای معماری معاصر ایران تضعیف هویت و مولفههای آن مانند حس تعلق به مکان است که در نتیجه کمتوجهی به ابعاد معناشناختی و خوانش اثر در ایدهپردازی طراحی و آموزش ایجاد میشود.نشانهها به عنوان شاخصترین عوامل معنایی و موثر بر خوانش، میتوانند عاملی مؤثر در ارتقای حس مکان و هویت از طریق ارتباط با مخاطب باشند. این درحالی است که امروزه غالبا کپی برداری از نمونهها، روش اصلی ایدهپردازی در سطوح آموزشی است که به بیهویتی منجر خواهد شد. پیشینه پژوهش عمدتا بر تحقیقاتی اشاره دارد که بر الگوهای طراحی، ادبیات موضوع نشانه و عوامل موثر بر خوانش و نیز منابع برداشت ایده و بررسی جایگاه آن در فرآیند طراحی تمرکز یافتهاند و در این میان خلا رویکرد معنامحوری در ایدهپردازی محسوس است. سوالات تحقیق بر چیستی عوامل موثر بر فرایند ایدهپردازی و نیز چگونگی روابط میان آنها در جریان آموزش معنامحور طراحی از دیدگاه نشانهشناختی اشاره دارد. پژوهش در راستای دستیابی به هدف اصلاح فرآیندهای آموزش طراحی در مرحله ایدهپردازی با بهرهگیری از اصول نشانهشناسی در ساحت خوانش مخاطب، به تحلیل مسیر، تحلیل عامل و سپس مدلیابی میپردازد. از آنجا که بهرهگیری از مبانی نشانهشناسی مستلزم توجه به عوامل «انسانی»، «زمانی» و «مکانی»ِ موثر بر تصورات ذهنی است، بر این اساس و از طریق روشهای تحقیق کیفی درکنار روشهای پیمایشی و همبستگی، مهمترین مولفههای موثر بر فرآیند ایدهپردازی "تحلیل پژوهشمحور"، "ابعاد زیباییشناختی"، "ابعاد روانشناختی"، "ارزیابی خوانشمحور جمعی نشانهها" شناسایی شد و مدل پیشنهادی، به صورت فرآیند چرخهای با محوریت ارزیابی ادراک مخاطبان معرفی گردید.
کلیدواژهها
- ادیب، مرتضی. سعید نوروزیان ملکی،(1397)، چارچوب مفهوم پایداری در طراحی محیط از دیدگاه معماران و معماران منظر، علوم و تکنولوژی محیط زیست، 20(4)، 305-283.
- الکساندر،کریستوفر،(1396)، معماری و راز جاودانگی، مهرداد قیومی بیدهندی، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
- امینی، سارا. محمدمنصور فلامکی. غزال کرامتی،(1398)، گونهشناسی خیال در فرایند طراحی معماری، باغ نظر،16(72)، 64-53.
- باستانی، مهیار. امیر سعید محمودی،(1397)، روشهای خلق ایده و کانسپت در فرآیند طراحی معماری، هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی،23(1)، 18-5.
- باقری، سحر. علیرضا عینیفر،(1395)، تدقیق و تحدید حوزه شمول و نمود نشانهها در معماری، آرمانشهر،9(17)، 1-10.
- براون، مایکل،(1396)، تفکر معمارانه: فرآیند طراحی و چشم خیال اندیش، سعید حقیر، تهران: فکر نو.
- پاکزاد، جهانشاه. الهه ساکی،(1393)، تجربه زیبایی شناختی محیط، هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی،19(3)، 14- 5.
- پالاسما، یوهانی، (1395)، دست متفکر، حکمت وجود متجسد در معماری، علی اکبری، تهران:پرهام.
- پناهی، سیامک. رحیم هاشمپور. غلامرضا اسلامی،(1393)،معماری اندیشه، از ایده تا کانسپت، هویت شهر. 17(8)، 34-25.
- تقوائی، حسین،(1391)، از سبک تا هویت در معماری، هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 17(2)، 73-65.
- دباغ، امیر مسعود. سید مصطفی مختاباد،(1390)، تاویل معماری پسامدرن از منظر نشانه شناسی، هویت شهر،55(72)، 39-59.
- دلاور، علی،(1397)، روش تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی، تهران: انتشارات ویرایش.
- روشن، محبوبه. شیبانی، مهدی،(1394)، نشانه شناسی و معنا یابی مفاهیم عرفان شناختی در معماری و شهرسازی با تلفیق عرفان اسلامی و رمزگان امبرتوکو، مدیریت شهری،14(38)، 172-151.
- سرمد، زهره. عباس بازرگان. الهه حجازی،(1395)، تهران: نشر آگه.
- سلیمانی، سارا. صلاح الدین مولانایی، (1396)، ارائه الگوی کارآمد جهت ارتقا سازه به دانشجویان معماری، معماری و شهرسازی آرمانشهر، 10(19)، 33-23.
- سیف نراقی، مریم. عزت الله نادری،(1385)، روشهای تحقیق در علوم انسانی با تاکید بر علوم تربیتی، تهران: انتشارات بدر.
- صالح صدقپور، بهرام. سمیه حسننیا. مجید ابراهیم دماوندی،(1393)، مدلیابی رابطه ساختاری هوش هیجانی و شادکامی با واسطهگری خودکارآمدی و خودتنظیمی تحصیلی، مطالعات آموزش و یادگیری، 6(2)، 60-32.
- صحراگرد منفرد، ندا،(1394)، مدل مولفههای طراحی مرکز محله مشارکت محور با رویکرد ادراکی (نمونه موردی: مرکز محله چیذر)، تهران:پایان نامه دکتری دانشگاه علم و صنعت.
- طیبی، امیر. کامران ذکلوت،(1396)، تصویر ذهنی گردشگران داخلی از فضاهای شهری اصفهان با رویکرد نظریه زمینهای، صفه، 27(77)، 78-63.
- غریبپور، افرا،(1398)، سنجش امکان توجه به مولفههای فرهنگی در آموزش دوره پایه طراحی معماری، هویت شهر، 13(2)، 20-5.
- فلاحت، محمد صادق. سمیرا نوحی،(1391)، ماهیت نشانهها و نقش آن در ارتقای حس مکان فضای معماری، هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی،17(17)، 25- 13.
- فلامکی،محمد منصور. علیرضا غفاری،(1395)، بازتاب نظریه های نشانه شناسی در خوانش معماری و شهر، مدیریت شهری، 45، 350-339.
- فیضی، محسن. لیلا علیپور. اصغر محمد مرادی،(1396)، برداشت ساختاری از مصادیق معماری، نامه معماری و شهرسازی، 10(19)، 5-22.
- قاسمی، وحید،(1392)، مدلسازی معادله ساختاری در پژوهشهای اجتماعی با کاربرد Amos Graphics، تهران: جامعه شناسان.
- کلالی، پریسا. آتوسا مدیری،(1391)، تبیین نقش مولفه معنا در فرایند شکل گیری حس مکان، هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 17(2)، 51-43.
- گرجی مهلبانی، یوسف، (1386)، تفکر طراحی و الگوهای فرایندی آن، صفه، 16(45)، 123-106.
- لاوسون، برایان(1384)، طراحان چگونه میاندیشند، ابهام زدایی از فرایند طراحی، حمید ندیمی، تهران: انتشارات دانشگاه بهشتی.
- لینچ، کوین،(1393)، تئوری شکل شهر، سید حسین بحرینی، تهران: دانشگاه تهران.
- میرگذار لنگرودی، صدیقه. نوروز برازجانی، ویدامنصوری، محمد ضیمران،(1398) روایت «دیگری» فهم معماری معاصر ایران در مواجهه با دیگری (از منظر معماران(، باغ نظر، 16(77)، 79-52.
- میرمقتدایی، مهتا. نازنین گنجی زاده. سمانه حسین آبادی،(1397)، ماهیت روشهای تحقیق در پژوهشهای معماری و طراحی شهری، پژوهشهای معماری و محیط1(1)، 12-1.
- نادریفر، مهین. حمیده گلی. فرشته قلجایی،(1396)، گلوله برفی، روشی هدفمند در نمونهگیری تحقیقات کیفی، گامهای توسعه در آموزش پزشکی، 3، 182-170.
- ناری قمی، مسعود. سید امیر سعید محمودی،(1395)، اهمیت بکارگیری دانش تجربی در آموزش معماری، هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی،21(3)، 66-53.
- ندیمی، حمید. سمیه شریف زاده،(1395)، جستاری در کاربرد دفترچه فرایند به عنوان ابزاری کمک آموزشی در کارگاه طراحی معماری، هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، 21(2)، 44-33.
- ندیمی، حمید. فرهاد شــریعتراد،(1391)، منابع ایدهپردازی معماری، جستاری در فرآیند ایدهپردازی چند معمار از جامعه حرفهای کشور، هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، 17(2) ، 14-5.
- نظیف، حسن. قاسم مطلبی،(1398)، ارائه مدل مفهومی از خوانایی با تکیه بر تصور ذهنی، باغ نظر، 16(78)، 78-71.
- هادیان، محمد. حسنعلی پورمند،(1393)، طرحمایه در معماری: یک ضرورت در فرایند طراحی و چالشهای آموزش آن در دانشکدههای معماری، هنرهای کاربردی، 3(4)، 80-73.
- Alexander, C.(1966). Notes on the synthesis of form.Cambridge:Harvard university press.
- Alexander, V. N. (2013) Creativity: Self-Referential Mistaking, Not Negating. Biosemiotics, 6, 253-272.
- Appleyarde,D,(1969), Why buildings are known. Environment and behavior, 1 (2), 131-156.
- Finke, R.A.Word, T.B. Smith, S.M.(1992). Creative cognition : Theory , Research and application ,Cambridge: MIT press.
- Friedman, Alon. Martin Thellefsen, (2015), Concept theory and Semiotic in knowledge organization, Journal of documentation, 67, 644-674.
- Goldschmidt,G.(1991). The dialectics of Sketching, creativity research journal,4(2),123-143.
- Goodman,L,A,(1961), sampling Snowball,Annals of mathematical statistics ,32(1),148-170.
- Groat, Linda. David Wang,(2002), Architectural research method. Jhon Wiley &sons publication.
- Johansen, Juergen Dennis . Larsen, Svndaryk, (2002) Signs in use, An introduction to semiotics, D.L. Gorlee . G.Irons, London:Routledge.
- Kaplan,S. Kaplan,R,(1989), The visual environment:LPublic participation in design and planning,journal of social issues, 45(1), 59-86.
- Kline, B,(2010), Principles and practice of structural equation modelling, New York: The Guilford press.
- Parsaee, Mojtaba. Mohammad Parva & Bagher Karimi, (2015), Space and place concepts analysis based on semiology approach in residential architecture, HBRC Journal, 11(3), 368-383.
- Rudy Trisno, Nathanael Hanli, Petrus Rudi Kasimun and Fermanto Lianto,(2019),the Meaning of Means: Semiology in Architecture Case Study: Villa Savoye, Engineering and Technology, 10(02), 2019, 653–660.
- Schon, D.A.(1985), Designing: types and worlds, Design studies, 9, 181-190.
- Smith, M.(1998), The tools designers use, What do they reveal about design thinking, Edinburgh:Napier university press.
- Tribe, M, (1974), Stadtgestaltung Theoric Und Praxis, English: Bertelsmann.
- Verbruggen, Sven,(2014) Poiesis or Semiosis in Architectural Design Practice, Architecture & Education Journal, 11, 225-240.