نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، آذربایجان شرقی. ایران.
2 دانشیار، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، آذربایجان شرقی. ایران.
3 استادیار، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، آذربایجان شرقی. ایران.
چکیده
در جوامع امروزی، اجتماع پذیری مجتمع های مسکونی برای سالمندان که نیاز به روابط اجتماعی داشته و بیشتر وقت خود را درخانه سپری می کنند، اهمیت دارد. پژوهش حاضر با هدف تبیین اجتماع پذیری کالبدی مجتمع های مسکونی برای گروه سالمندان در تبریز می باشد که در آن ارزیابی شاخص ها در نمونه های مورد بررسی به روش علی-مقایسه ای صورت گرفته است. در این پژوهش 4 نمونه مجتمع مسکونی از محدوده های 4 گانه ی تبریز انتخاب شده اند. برای سنجش شاخص های بدست آمده و مقایسه آن ها، پژوهش میدانی بر روی سالمندان بالای 65 سال در چهار مجتمع منتخب، انجام شده است. در این راستا نمونه گیری تصادفی ساده درجامعه آماری 313 نفری صورت گرفت که 172 نفر با استفاده از فرمول کوکران به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند و از پرسشنامه ی بسته و مشاهده غیرمشارکتی استفاده شد. تحلیل پرسشنامه ها به روش های واریانس و رگرسیون و در مشاهده با محاسبه میانگین امتیازات انجام پذیرفته است. طبق تحلیل واریانس به ترتیب مجتمع های ستارخان، آسمان، سپیدار و علامه امینی امتیاز بالاتری برای اجتماع پذیری سالمندان داشته اند و طبق تحلیل رگرسیون پرسشنامه ها در مجتمع ستارخان محفل های متنوع، درمجتمع آسمان چشم انداز، در مجتمع علامه امینی فرصت های رسیدگی و در مجتمع سپیدار فعالیت های متنوع در اولویت بالاتر قرار داشتند. بر اساس نتایج حاصل از مشاهده در مجتمع ستارخان فضای نشستن، امکانات رفاهی، عناصر طبیعی، مبلمان سالم و دسترسی در محوطه، در مجتمع آسمان طبیعت، عناصر تزیینی، در مجتمع سپیدار ایمنی و کفسازی پیاده، دسترسی مناسب و در مجتمع علامه امینی امکانات رفاهی دراولویت بالاتری قرار داشته اند. براساس جمع بندی کلی در چهار مجتمع منتخب، راهکارهایی جهت بهبود اجتماع پذیری مجتمع های مسکونی برای سالمندان بدست آمد.
کلیدواژهها
اسفندیاری صدق، راضیه؛ کریمی مشاور، مهرداد؛ دانشگر مقدم، گلرخ(1395)، ارزیابی احساس جمعی در مجتمعهای مسکونی(مطالعه موردی: مجموعه مسکونی سعیدیه همدان)، هویت شهر، 10(27)، 52-41.
باقری، حسین؛ نوروزیان ملکی، سعید؛ حسینی، باقر(1395)، شناسایی متغیرهای مؤثر بر اجتماع پذیری در حوزه مسکن. نشریه مسکن و محیط روستا، 35(154)، 28 – 17 .
بیدلف، مایک(1393)، طراحی شهری و مسکن مقدمه ای بر طراحی سایت های مسکونی، ترجمه سمانه محمدی و ساره نجوا زیر نظر علی غفاری، تهران: انتشارات علم معمار رویال.
خاشعی، رضا(1385)، ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﻭ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺳﺎﻟﻤﻨﺪﺍﻥ ﺩﺭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺮﺩﻡ، نجوای فرهنگ، 1(2)، 104-89 .
دانشگرمقدم، گلرخ؛ بحرینی، حسین؛ عینی فرد، علیرضا(1390)، تحــلیل اجتـماع پذیریمحـیـط کالبـدی متأثر از ادراک طبیعت در محیط انسان ساخت – مطالعه موردی نمونه هایمسکونی شهر همدان، نشریه هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، 3(45)، 36 – 25 .
دباغ، امیر مسعود و میلاد الفت(1394)، اصول طراحیمسکن سالمندی بارویکردروانشناسیمحیط، تهران: نشر طحان.
رضازاده، نرگس(1395)، بررسی شاخصها و استانداردهای مناسب سازی محیط در فضاهای باز شهری برای سالمندان دو فصلنامه تخصصی جستارهای اجتماعی، 2(2)، 113-95 .
شجاعی،دلآرام؛ پرتوی، پروین(1394)، عوامل مؤثر بر ایجاد وارتقاء اجتماعپذیری در فضاهایعمومی با مقیاسهایمختلف شهر تهران(نمونهموردی: فضاهای عمومی دو محله و یک ناحیهدر منطقه 7 تهران)، باغ نظر،12(34)، 108 – 93.
صالحینیا، مجید و معماریان، غلامحسین.(1388)، اجتماعپذیری فضای معماری، هنرهای زیبا، 1(40)، 17-5.
ضابطیان الهام، تقوایی علی اکبر. (1388). شاخصهای مناسبسازی فضاهای شهری دوستدار سالمندان با استفاده از رویکرد مشارکتی. مسکن و محیط روستا. ۲۸ (۱۲۸) :۶۰-۷۱.
ضرغامی، اسماعیل؛ شرقی، علی و الفت، میلاد. (1394). ویژگی های محیطی موثر در افزایش کیفیت زندگی ساکنان خانه های سالمندان نمونه موردی: خانه های سالمندان ناحیه شمیرانات در استان تهران. مطالعات معماری ایران. 4(7): 111-126.
ضرغامی، اسماعیل و میلاد الفت(1395)، معیارهای نوین برنامهریزیوطراحی سکونتگاه سالمندان بارویکرد افزایش امید به زندگیدر ساکنین، تهران: دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی.
ضرغامی، اسماعیل(1396)، نظریه پایداری اجتماعی و مجتمع های مسکونی، تهران: دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی.
فرگاس، جوزف(1379)، روانشناسی تعامل اجتماعی: رفتار میان فردی، ترجمه مهرداد فیروز بخت و خشایار بیگی، تهران: انتشارات مهد.
قلمبردزفولی، مریم؛ نقیزاده، محمد(1393)، طراحی فضای شهری به منظور ارتقاء تعاملات اجتماعی مطالعه موردی: بلوار بین محلهای، نشریه هویت شهر، 8(17)، 24-15.
قنبران، عبدالحمید؛ جعفری ، مرضیه(1393)، ﺑﺮرﺳﻲﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ارﺗﻘﺎ ﺗﻌﺎﻣﻼت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ درﻣﻴﺎنﺳﺎﻛﻨﺎن ﻣﺤﻠﻪ مسکونی(نمونه موردی : محله درکه – تهران)، نشریه انجمنعلمی معماریو شهرسازی ایران، 7(7)، 64-57.
کاشانی جو، خشایار(1389)، بازشناخت رویکردهای نظری به فضاهای عمومی شهری، هویت شهر، 4(6)، 106-95 .
کرمی، اسلام؛ محمدحسینی، پریسا(1397)، بــررســی تأثیر اجتماع پذیری فضاهای عمومی بــر پــایــداری اجتماعی مجتمعهای مسکونی مطالعه موردی: مجتمعهای مسکن مهر اردبیل، مطالعات شهری، 7(26)، 56-43.
کوپرمارکوس، کلر وکارولین فرانسیس(1394)، مکان های مردمی–راهنمای طراحی فضاهای باز عمومی، ترجمه نغمه مفیدی نژاد، مشهد: کتابکده کسری.
گل، یان(1392)، شهر انسانی، ترجمه علی غفاری و لیلا غفاری، تهران: موسسه علم معمار.
لنارد، سوزان کروهرست(1377)، طراحی فضای شهری و زندگی اجتماعی، ترجمه رسول مجتبی پور، مجله ی معماری و شهرسازی، 7(44 و 45)، 35.
لنگ، جان(1381)، آفرینش نظریه معماری: نقش علوم رفتاری در طراحی محیط، ترجمه علیرضا عینی فرد، انتشارات دانشگاه تهران.
محمدزاده، رحمت(1394)، تحلیل فضاهای گذران اوقات فراغت سالمندان پارک گلستان شهر تبریز و ارائه راهکارها، فصلنامه هویت شهر، 9(23)، 58-47.
مداح، باقر(1387)، وضعیت فعالیتهای اجتماعی و نحوه گذراندن اوقات فراغت در سالمندان ایران و سوئد، مجله سالمند ایران، 3(2)، 606-597.
مردمی، کریم؛ قمری، حسام(1390)، الزامات معماری تاثیرگذار در اجتماع پذیری فضای ایستگاه های مترو، نشریه مدیریت شهری، 8(27)، 40-31.
نصر، طاهره(1394)، جایگاه پارادایم «معماری مسکن» در سیمای امروز شهر ایرانی ـ اسلامی، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 6(22)، 78-67.
هاشمنژاد، هاشم؛ اسدی بوالوردی، سمیرا(1388)، بهرهگیری از فضای اقامتی روزانه برای ارتقای سطح کیفی زندگی سالمندان، نشریه آرمانشهر، 2(2)، 90-75.
هال، ادوارد. تی(1376)، بعد پنهان، ترجمه منوچهر طبیبیان، تهران: دانشگاه تهران.
هرویکریموی، مجیده؛ انوشه، منیره؛ فروغان، مهشید؛ شیخی، محمدتقی؛ حاجیزاده، ابراهیم؛ سید باقر مداح، منیرالسادات؛ محمدی، عیسی و احمدی، فضلالله. (1386)، تبیین دیدگاه سالمندان پیرامون پدیده احساس تنهائی: یک پژوهش کیفی پدیدارشناسی، مجله سالمندی ایران، 2(4)، 420-410.
E . Andersson, Jonas( 2011), Architecture and Ageing on the interaction between frail older people and the built environment, ARK-akademisc avhandling.
Gehl, Jan (1987). Life Between Buildings, Translated by J. Koch, Washington - Covelo – London.
Lang, J. (1987). Creating architectural theory,the role of behavioral science in environmental design. New York: Van nostrand-Reinhold.
Mojnews, (2018). Retrieved from: https://www.mojnews.com/newsstudios/archive,at December, 2018; 8:28:49PM.
Osmond, H, ( 1957 )” Function as the Basis of Psychiatric Ward Design”, Architectural Supplement, April, 8(4), 23-27.
WHO(World Health Organization).(2018). Health services Management –Quality and Safety.