نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• عماد آقاجان بیگلو
• محمود محمدی
• بهادر زمانی

دانشگاه هنر اصفهان

چکیده

پیش از استقرار نظام شهرسازی نوین در ایران، اغلب بافت‌های مسکونی طی فرایندهای برنامه‌ریزی نشده‌ای شکل می‌گرفته‌اند که به دلیل فقدان نظام جامع ثبت املاک، اطلاعات دقیقی از نحوه تقسیمات اراضی شهری و احداث معابر و بناها در کوی‌های مسکونی در دست نیست. به‌منظور شناخت نحوه پیدایش یک بافت مسکونی خودانگیخته، محدوده‌ای از بافت میانی شهر گرگان انتخاب‌شده و کوشششده تمام رویدادهای مؤثر بر شکل‌گیری ریختِ شهریِ از 1300 تا 1350 ه.ش. کاوش گردد. طرح این مقاله مبتنی بر رویکرد کیفی و ترکیب روش نظریه زمینه‌ای با خوانش سیستماتیک و روش ریخت‌شناسیِ تطبیقیِ درزمان است. بدین ترتیب که داده‌ها هم از درون مصاحبه‌های ساختاریافته و هم به کمک تکنیک آنالیز توسعه‌ای ریخت‌شناسی استخراج شده‌اند تا فقدان داده‌های مکتوب با استحصال داده‌های شفاهی از آگاهی ساکنان اولیه بافت جبران گردد. یافته‌ها نشان می‌دهد عوامل شکل‌دهنده به ریخت شهری به‌صورت الگویی ماتریسی عمل می‌کنند و نحوه اثرگذاری آن‌ها مطابق با یک فرایند خطی نیست. اجزاء این ماتریس را سه ساحت کنشگران، عمل/تعامل و شرایط تشکیل می‌دهد که هرکدام شامل مجموعه‌ای از مقولات تأثیرگذار و دارای انواع و ابعاد مختص به خود است. فرد/خانواده، جامعه محلی به ترتیب مؤثرترین کنشگران قلمدادشده‌اند؛ در ساحت عمل/تعامل، حق مالکانه برای تفکیک اراضی، توافق میان صاحبان حقوق و نظام حقوقی مؤثرترین عوامل شناختهشده و مهم‌ترین شرایط زمینه‌ای به ترتیب اقلیم و اقتصاد زمین و بعد خانوار بهدست آمده‌اند. همچنین عارضه موجود به‌صورت فرم مصنوع و فرم طبیعی در ورای تمام ساحت‌های برشمرده نقش عمده‌ای را در شکل‌گیری ریخت شهری ایفا کرده است.

کلیدواژه‌ها

• بافت میانی
• ریخت شهری
• شکل‌گیری
• گرگان
• نظریه داده بنیاد

عنوان مقاله [English]

An Explanatory Analysis of the Factors of Pattern Formation in Urban Form: The Case of Ziadlou, Gorgan.

نویسندگان [English]

• Emad Aghajan
• Mahmood Mohammadi
• Bahador Zamani

Art University of Isfahan

چکیده [English]

Before establishing Land and Property Law in early 20th century in Iran, that forced owners to register their own properties, the registration system was poor enough that almost none of construction and architecture data had been recorded. So in lack of data about ordinary buildings it has been assumed that the data might be in the consciousness of primary inhabitants. As Inner city is in-between the two periods of time: before 1300 SH, and after 1350 HS. So an area of the inner city of Gorgan determined as the case study. The article design is based on a qualitative approach and the Grounded theory methodology in which Systematic reading of grounded theory has been applied. Thus, the data have been derived from both semi-structured interviews and aerial photos. The findings show that the urban formation factors are best to be illustrated by matrix instead of linear process. The elements of the matrix are the actors, action/interaction and conditions in which each one consist of effective categories, and each category has its own dimensions and characteristics. Individual/Family, Local community are sequentially considered the most effective actors; in the action/reaction realm, the most considerable categories are the right to property, agreements and the legal system. In terms of conditions there has been found three categories with the most effects including the climate, land economy and accessibility. beyond this three categories, the existing form whether artificial or natural elements has a great influence on the formation.

کلیدواژه‌ها [English]

• Gorgan
• Grounded theory
• Inner city
• Pattern Formation
• Urban Form