نحوه داوری
برای داوری مقاله‌های ارسال‌شده به دوفصلنامه «معماری و شهرسازی ایران» از شیوۀ «دوسویه‌ناشناس(کور)» Double blind peer review استفاده می‌شود. در این روش، داوری مقاله به دو داور سپرده می‌شود که با موضوع مقاله آشنا و در آن متخصص باشند اما نام نویسنده برای داوران و همچنین نام داوران برای نویسنده مشخص نیست.
شکی نیست که سرنوشت آکادمیک و نتیجه زحمات بسیاری از اعضای هیئت علمی و پژوهشگران به شکلی با نحوه داوری و قضاوت سایر همکاران گره خورده است. ضمن تأکید بر این که امر قضا و داوری در کلیه شئون دارای اهمیت و حساسیت خاصی است، شایسته است کلیه داوران محترم تعمق بیشتری روی موضوع قضاوت نموده و مبانی تئوریک داوری مقالات علمی را در حد امکان مورد بحث قرار دهند.
نقش یک داور مقاله چیست؟ بی شک نقش داوران در یک مجله بسیار حساس و اساسی است. اساساً داوران دو نقش بر عهده دارند:
1- اعلام نظر در خصوص ارزش کلی یک مقاله برای انتشار: معمولاً به اشکال کلی زیر بیان می شود:
- قابل چاپ
- پذیرش مشروط به اصلاحات لازم(Accept Pending Revision)
- بررسی مجدد پس از یک بازنگری کلی(Reconsider After Major Revision)
- رد مقاله(Reject)
2- ارایه انتقادات سازنده(Constructive Criticism)به مؤلفین بدون لحاظ کردن چاپ یا رد مقاله: در حقیقیت یک داور(Reviewer)، یک مشاور(Advisor) برای مؤلف است و به عبارت دیگر او موظف است هر آنچه توسط مؤلف دیده نشده را ببیند. بنابراین یک داور می تواند به اندازه یک محقق همکار، یا یک استاد راهنما یا استاد مشاور کمک کننده و راهنما باشد. داوری محل تسویه حساب گروهی یا احیاناً شخصی نیست. داور به لحاظ اخلاقی باید به گونه ای یک مقاله را داوری نماید که انتظار دارد مقاله خودش مورد داوری قرار بگیرد.
قوانین ابتدایی Common Sense(حس مشترک)برای داوران: قوانین چندی بر مبنای Common Senseدر کار داوری داوران حاکم است که باید تصریح و روشن گردد. اصل کلی همان است که " داوران باید به گونه ای داوری کنند که تمایل دارند مورد داوری قرار بگیرند"، به عنوان نمونه همان گونه که داوران تمایل دارند با احترام با آنها برخورد گردد، آنها نیز باید محترمانه با یک مقاله و مؤلف برخورد نمایند. یک داور باید از کار بردن کلمات و الفاظ هتاکانه و خرد کننده پرهیز نماید.
دلایل پذیرش یا رد مقالات: دلایل زیادی برای رد یا قبول مقالات وجود دارد. بد نیست مروری براین دلایل داشته باشیم که می تواند هم برای داوران و هم برای مؤلفین جوان یا تازه کار مفید باشد. معمولاً دلایل پذیرش یک مقاله عبارتند از مرتبط بودن مقاله با اهداف و موضوعات مجله، بیان یک دغدغه روز، نگارش عالی، روال منطقی و مفاهیم قابل درک، هدف و متدلوژی مناسب و استفاده از منابع علمی جدید بین المللی. از سوی دیگردلایل رایجی که باعث عدم پذیرش مقالات شده اند عبارتند از مقالاتی که آمار ناقص و ناکاملی دارند، مقالاتی که استنتاج های بی مورد از یافته ها ارائه می دهند، به کار بردن ابزارهای نا مناسب اندازه گیری و تحلیل داده ها، عدم کفایت حجم نمونه مورد مطالعه، عدم تبیین اهمیت و پیشینه موضوع.
برخورد سیستماتیک به داوری مقاله: اولین سئوالی که لازم است داور به آن پاسخ دهد این است که آیا این مقاله با مجله مورد نظر سنخیت دارد یـا نـه؟ لازم اسـت کـه مدیران مجلـه نیز ضمن غربالگری مقالات دریافت شده، مقالات مرتبط با رسالت و ماموریت مجله را در اختیار داوران قرار دهند. سوگیری مثبت (چاپ غیر منصفانه مقالـه) و یا منفی (رد غیر منصفانه مقاله) یک مساله مهم در داوری مقالات است برای همین شیوه داوری کاملا محرمانه دو سو کور به اجرا گذاشته می شود. مسئله دیگر این است که داوران از نظر علمی احاطه کافی بر موضوع مقاله ارسال شده برای داوری داشته باشند. یک داوری خوب مستلزم آگاهی و تسلط لازم بر موضوع علمی مورد نظراست. اگر داوری موضوع مقاله را خارج از حیطه کاری و تجربی خود می داند بدون تعارف برای رعایت حقوق نویسندگان از داوری مقاله انصراف بدهد. این کار عین روح اخلاق داوری است و این فرصت را به نویسندگان می دهد تا نتیجه تحقیقات آنها توسط داوران تخصصی دیگر مورد ارزیابی قرار گیرد.
چگونگی خواندن یک مقاله: برای خوانـدن مقاله توسط داوران نمی توان راه های خاصی را توصیه کرد و هیچ روش روشن و صریحی وجود ندارد. هر کدام ازداوران برای انجام این کار روش منحصربه فردی دارند. تعدادی از آنها ترجیح می دهند که مرور سریع و سطحی بر مقاله داشته باشند تا به نوع مقاله و روش مطالعه پی ببرند. چند نکته مهم که باید در طی این مرور سریع بررسی شود ایـن است که:
- چرا نویسندگان چنین مطالعه ای را انجام داده اند؟
- آیا این مقاله موضوع جالـب تـوجهی بـرای خوانندگان مجله دارد؟
- آیـا ایـن مطالعـه توانسته است به سئوالهای مهمی که قبلا پاسخ داده نشده اند، جوابی بدهد؟
- آیا این مقاله میتواند راهگشای مسیری نو در توسعه علمی مرتبط با رسالت مجله باشد؟
روش دیگر خواندن مقاله، خواندن آهسته و با دقت به جزئیات آن و پاسخ به سؤالات در طی بررسی مقاله است. هرروشی که انتخاب شـود داوران باید فرصتی را جهت جمع بندی عقاید و نظرات خود، بین خواندن مقاله به صورت جزیی و نوشتن نظرات داوری خود، داشته باشند. پیشنهاد می شود داوران طبق استاندارد حداقل 2 ساعت برای داوری یک مقاله زمان تخصیص دهند و مقاله را با دقت و با بررسی کامل جزئیات، بررسی نمایند.
نشریه علمی معماری و شهرسازی ایران جهت داوری مقالات، چارچوبی را تنظیم کرده و از داوران محترم تقاضا دارد که قبل از ورود به فرآیند داوری، آن را مطالعه نمایند. امید است با همراهی و همکاری صمیمانه داوران گرامی، بتوانیم در راستای اهداف و چشم انداز نشریه، گام های موثری برداریم.
عضویت در Publons
معتبرترین سرویس داوری یا Peer Review در دنیاست که توسط موسسه اصلی ISI ایجاد و راه اندازی گردیده است. در این پرتال داوران قادر به داوری در مجلات معتبر می باشند.
با کمک داوری در پابلونز، هر داور پس از اتمام داوری خود می تواند:
1- داوری خود را در یک مجله معتبر انجام دهند.
2- داوری خود را بطور آنلاین رهگیری (track) و با معرفی به دیگران باعث تقویت (endorsement) آن شوند.
3- گواهی داوری آنلاین و معتبر از مجموعه ISI دریافت کنند. (Online Certificate)
4- خود را به عنوان داور به سایر مجلات دنیا معرفی کنند. (candidate for review in top quality jorunals)
5- نویسندگان با نحوه داوری وی آشنا شوند. (introduce your review to authors)
6- قدرت علمی خود در نقد صحیح یک مقاله و همچنین عدالت در داوری را به جامعه بین المللی نشان دهند.
7- پابلونز به ارکید (ORCID) و Researcher ID متصل است.
از داوران محترم تقاضا می شود حتما در پایگاه Publon عضو شده و کد عضویت را برای کارشناس نشریه ارسال نمایند. بدیهی است ثبت هرگونه فعالیت داوری شما در Publos موجب ارتقا علمی و شناخت شما در سطح جامعه جهانی خواهد گردید.
راهنمای عضویت و ثبت داوری در Publons
راهنمای داوری در سایت نشریه علمی معماری و شهرسازی ایران