نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای شهرسازی، گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

2 دانشیار، گروه شهرسازی ، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

چکیده

از مجموعه مطالعات علمی و پژوهشی داخل کشور، پژوهشگران متعددی پیرامون حوزه «ساختار فضایی» به پژوهش و مطالعه پرداخته‌اند. استناد و استفاده از این مطالعات در عرصه نظریه‌پردازی و حوزه کاربردی برنامه‌ریزی فضایی، نیازمند بررسی و واکاوی و آسیب‌شناسی حوزه نظری مطالعات انجام شده است. از این رو، این مقاله تلاش دارد با استفاده از روش فرامطالعه به بررسی ساختار شکلی و محتوایی مطالعات صورت گرفته بپردازد. جهت دستیابی به این مهم، ابتدا 210 مقاله نمایه شده در پایگاه‌های علمی معتبر داخلی در بازه زمانی 1380 تا 1398، شناسایی شد و پس از دو مرحله غربالگری، 79 مقاله جهت واکاوی ساختار شکلی و محتوایی مورد بررسی قرار گرفته است. جهت گردآوری اطلاعات از روش نظام‌مند و کدگذاری باز استفاده شده است. نتایج نشان می‌دهد؛ چارچوب نظری و تحلیل ساختار فضایی، مفهومی چندرشته‌ای است که پایه‌های مفهوم و بسط نظری آن، از حوزه‌های مطالعاتی تحت سیطره برنامه‌ریزی فضایی ـ نظیر الگوهای رشد فضایی، شکل و فرم فضایی، توزیع فضایی، پراکنده‌رویی و گسترش فضایی ـ منتج شده است. در ارزیابی یکپارچه یافته‌های پژوهش می‌توان استنباط کرد که نه تنها درک مفهوم ساختار فضایی در پژوهش‌های داخلی به کفایت رخ نداده است، بلکه بواسطه مطالعات سطحی و عدم درک مناسب از مفاهیم بنیادین از ساختار فضایی، نیاز به مطالعه عمیق‌تر در این حوزه وجود دارد. از این رو اصلی‌ترین نیاز ادراک شده برای انجام پژوهش‌های بعدی، درک عمیق و بسط مفاهیم، ساختارها و چارچوب‌های نظری است. همچنین لازم است با مداقه در رویکردهای تحلیل ساختار فضایی به شکل‌یابی صحیح از فهم دانشی ساختار فضایی دست یافت.

چکیده تصویری

فرامطالعه مطالعات مرتبط با ساختار فضایی شهری و منطقه‌ای در ایران در بازه زمانی 1380-1398

تازه های تحقیق

- خلط مبحث و مفاهیم در حوزه ساختار فضایی صورت پذیرفته است.
- در بسیاری از مطالعات، مفهوم الگوهای رشد فضایی و الگوهای فرم فضایی به جای الگوهای ساختار فضایی استفاده شده است.
- عوامل و نیروهای محرک مختلف و متعددی- عوامل درونی شامل «بسترها و زمینه‌ها، اقتصادی ، جمعیتی و اجتماعی و زیرساخت» و عوامل بیرونی و پیشران توسعه شامل «سیاست‌ها و تصمیمات حکومتی-سیاست‌های برنامه‌ریزی فضایی، جهانی‌شدن - فرآیندهای جهانی و رقابت‌های اقتصادی» - بر شکل‌گیری و تغییرات ساختار فضایی شهرها و مناطق موثرند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A meta-study of research related to urban and regional spatial structures in Iran; from 2001 to 2019

نویسندگان [English]

  • Neda Malekzadeh 1
  • Hashem Dadashpoor 2
  • Mojtaba Rafieian 2

1 Ph.D in Urbanism, Department of Urban and Regional Planning, Faculty of Art and Architecture, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.

2 Associate Professor, Department of Urban and Regional Planning, Faculty of Art and Architecture, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Extended Abstract
Objective and background: In recent decades, the study of spatial planning in general and “spatial structure” in particular has taken a special position in international references. The review of related theoretical texts published in recent decades shows great changes in this area. Most of the research has reviewed and scrutinized the spatial structure in the theoretical literature and international empirical research (Parr, 2013; Meijers, 2005; Davoodi, 2003; Guillain et al., 2006; Cao, 2016; Gebhardt, 2016; Goletz, 2016). In national references, new concepts and foundations have been explored in the field of spatial structure in particular and spatial planning in general. On the one hand, the diversity and variety of research conducted in this field in national references, the contradictory results obtained from some of the research, and the lack of a single finding may imply the uselessness of the conducted research and the waste of time and money. On the other hand, the results confuse some scientific societies and theorists, policymakers, planners, and decision-makers. Therefore, a meta-study approach is used to remove such conditions in research methods and their revision process. By using a meta-study, the present study aims to review the national research in the field of spatial structure to identify and examine theoretical and scientific gaps and address the strengths of research. Finally, by combining and summarizing the studies on spatial structure, the theoretical frameworks of reviewed studies are explained.
Method: The present research is a developmental-applied study in terms of objective and includes quantitative and qualitative aspects in terms of type and nature of data. According to the characteristics of the research topic, this study is descriptive-analytical research carried out using a meta-study research method.
Finding: The content analysis of the reviewed studies showed that in these studies, four approaches had been applied to analyze the spatial structure. They include hierarchical, systemic, relational-synergistic, and contextual approaches. There are also three perspectives on “spatial structure”. The origin of these perspectives is rooted in the areas addressed in the theoretical foundations of studies. In studies on topics such as “monocentric, polycentric and scattered patterns”, the perspective on “spatial structure patterns” was applied to analyze the spatial structure. In studies on topics such as “centralized, decentralized, scattered, compact, random, sprawl, fragmented and leapfrog patterns”, the perspective on “spatial structure development patterns” was applied. Those articles focusing on topics such as “linear, island, cluster, symmetrical, correlated, radial, sector, complex, porous patterns” have analyzed the spatial structure using the perspective on “form patterns of spatial structure.” Moreover, the analysis of studies showed that the confusion of topics and concepts has taken place in the field of spatial structure. In many studies, the concepts of spatial growth patterns and spatial form patterns have been used instead of spatial structure patterns, indicating a misunderstanding of key concepts in the field of spatial structure. The analysis of studies also showed that various factors and driving forces- internal factors including “backgrounds and contexts, economic, demographic, social dimensions and infrastructure” and external factors and drivers of development including “government policies and decisions- spatial planning policies, globalization - global processes and economic rivalries”- influence the formation and change of the spatial structure of cities and regions.
Conclusion: In the general review, it can be stated that the study of the spatial structure has become an important issue in Iran only in the last two decades. About 80% of these studies have been conducted in less than a decade, indicating the emergence of this concept in the spatial planning system of Iran. On the other hand, 87% of the studies have an applied-developmental nature, and only 13% have addressed basic concepts, indicating the poor scientific development of this concept in applied-developmental studies. Among the effects of this shortcoming, one can mention the low-quality and inadequacy of the theoretical foundations presented in the studies, which was observed in 42% of the reviewed studies, according to the present study results. Only 34% of the studies were evaluated well in terms of theoretical foundations. Some significant weaknesses identified in the qualitative evaluation of studies include less use of up-to-date and reliable references, the lack of proper coherence between the objectives and research questions and theoretical foundations, and improper use of theoretical concepts and foundations. There is also a particular weakness in focusing on the approaches. There is a lack of knowledge in the reviewed studies, and most of them have expressed related approaches and theories without having any theoretical knowledge. On the other hand, more than 65% of the studies have relied on a morphological approach rather than land use, functional, and combined approaches. Therefore, in future research, it is required to pay more attention to the development of theoretical and approach concepts, structures, and frameworks and analytical approaches to the spatial structure to fix existing gaps. Also, in the analysis of geographical distribution, it was found that most of the studies focused on Tehran metropolitan area and Tehran metropolis and other geographical areas have been less studied, indicating a weak balance in exploring the different geographical areas of Iran. Of the four spatial scales, 54% of studies were performed at urban and metropolitan scales, and researchers have less considered other spatial scales.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Spatial Structure
  • Meta-Analysis
  • Spatial Planning
  • Urban and Regional Studies
  • Iran
آراسته، مجتبی، داداش‌پور، هاشم و تقوایی، علی اکبر. (1395). ارائه چارچوب نظری مناسب ساختار فضایی بنادر و مناطق پسکرانه‌ای بر مبنای روش تحلیل محتوا، مدیریت شهری. 44. 19-40.
احمدی، قادر، عزیزی، محمدمهدی و زبردست، اسفندیار. (1389). بررسی تطبیقی پراکنده‌رویی در سه شهر میانی ایران، نمونه موردی: شهرهای اردبیل، سنندج، کاشان، نامه معماری و شهرسازی. 5، 25-43.
ازکیا، مصطفی و توکلی، محمود. (1385). فرامطالعه مطالعات رضایت شغلی در سازمان‌های آموزشی. فصلنامه علوم اجتماعی، 27(1112)، 1-26.
اقبال کورائیم، محمدرضا، سلیمانی مهرنجانی، محمد، کمانرودی کجوردی، موسی و زنگانه، احمد. (1397). تبیین ساختار فضایی شهر و شکل‌گیری مراکز فرعی در شهر اردبیل. مدیریت شهری، 17(50)، 305-321.
بیرانوندزاده، مریم، قزلی، سیاوش، سالاری سردری، فرضعلی و سبحانی، نوبخت. (1393). تحلیل ساختار فضایی-کالبدی بافت مرکزی شهر خرم آباد. پژوهشهای منظر شهر. 2(3)، 73-85.
پیری، سیما و صارمی، حمیدرضا .(1397). تحلیل ساختار فضایی جمعیت منطقه کلان شهری تبریز. مدیریت شهری، 17(53)، 77-92.
جمالی، فیروز، حسین زاده دلیر، کریم و حاتمی علمداری، ایرج. (1391). تغییرات ساختارهای اقتصادی و بنیان‌های جدید برنامه‌ریزی فضایی شهری و منطقه‌ای کلانشهرها، مورد شناسی: کلانشهر تبریز. جغرافیا و آمایش شهری-منطقه‌ای. 2(5)، 1-19.
حسینی، سیدهادی و قدمی، مصطفی. (1392). تحلیل الگوی توسعه کالبدی-فضایی شهر سبزوار. فصلنامه علمی-پژوهشی فضای جغرافیایی. 13(14)، 219-240.
حسینی، سیدعلی و بهرامی، یوسف. (1391). تأثیر ساختارفضایی شهر بر رفتار سفر شهروندان مطالعه موردی؛ شهر رشت. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. 13 (28)، 243-267.
حسینی، علی، پوراحمد، احمد و زیاری، کرامت اله. (1397). تحلیل ساختار فضایی شهری با تأکید بر بُعد جمعیتی رویکرد ریخت‌شناسی شهر چندهسته‌ای. مورد مطالعه: شهر تهران. مجله آمایش جغرافیایی فضا، 8(30)، 19-38.
حسینی، علی و پوراحمد، احمد. (1398). تحلیل ساختار فضایی شهری با تأکید بر توزیع فضایی اشتغال و فعالیت در شهر تهران. پژوهش های جغرافیای برنامه ریزی شهری، 7(4)، 677-699.
خیرالدین، رضا و خزائیان، امید. (1394). تأثیر فناوری‌های نوین ارتباطات مجازی در تحولات ساختار فضایی و همپیوندی پهنه‌های
کلانشهری، مطالعه حوزه‌های شهری سه گانه توکیو، اوزاکا و ناگویا در ژاپن. فصلنامه علمی-پژوهشی نقش جهان. 2 (5)، 5-18.
خیرالدین، رضا و پیروزی، رضا. (1393). گونه شناسی جدید در تکوین پراکنش‌های فضایی مناطق کلانشهری، نمونه موردی: رشد متاستاتیک در محور شرق منطقه کلانشهری تهران. مدیریت شهری، 35(13)، 229-254.
خیرالدین، رضا و سالاریان، فردیس. (1394). الگوسازی گرایش‌های فضایی شهرها با استفاده از الگوهای رشد خودکار سلولی جهت امکان‌سنجی و انتظام توسعه فضایی شهر چالوس، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 15(39)، 153-176.
داداش‌پور، هاشم، ممدوحی، امیر و آفاق پور، آتوسا. (1392). سازمان فضایی در نظام شهری ایران با استفاده از تحلیل جریان هوایی افراد. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 46(1)، 125-150.
داداش پور، هاشم و تدین، سپیده. (1394الف). شناسایی پهنه‌های همگن جریانی بر اساس جابجایی‌های فضایی و الگوهای سفر. مطالعه موردی: منطقه کلانشهری تهران. فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات شهری. 4(14)، 61-76.
داداش پور، هاشم و تدین، سپیده. (1394ب). تحلیل نقش الگوهای سفر در ساختار فضایی منطقه کلانشهری تهران. فصلنامه علمی-پژوهشی دانشگاه گلستان. 5(14)، 65-85.
داداش‌پور، هاشم و میری لواسانی سید امیررضا. (1394). تحلیل الگوهای فضایی پراکنده‌رویی در منطقه کلانشهری تهران. فصلنامه علمی-پژوهشی برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا)، 5(1)، 123-146.
داداش‌پور، هاشم، حق جو، محمدرضا و شهابی شهمیری، مجتبی. (1394). گونه شناسی سیر تکوینی منطقه شهری چندمرکزی مازندران مرکزی. مجله علمی پژوهشی پژوهش های دانش زمین، 6(21)، 51-63.
داداش‌پور، هاشم و سالاریان، فردیس. (1394). تحلیل تأثیر پراکنده‌رویی بر تغییر کاربری زمین در منطقه شهری ساری. پژوهش‌های جغرافیایی برنامه ریزی شهری، 3(2)، 145-163.
داداش‌پور، هاشم و سالاریان، فردیس. (1397). تحلیل الگوهای فضایی رشد شهری در مناطق کلانشهری ایران (مطالعه موردی: مناطق کلانشهری تهران، مشهد، اصفهان و شیراز). آمایش سرزمین، 10(1)، 117-138.
داداش پور، هاشم؛ جهانزاد، نریمان و جلیلی صفریان،1395 هما. (1395). تحلیل و پیش بینی تحولات ساختار فضایی منطقه کلانشهری مشهد طی دوره 1375-1420، فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات شهری، 18()،51-62.
داداش‌پور، هاشم و آفاق‌پور، آتوسا. (1395). عقلانیت معرفتی و نظری نوین حاکم بر سازمان فضایی سیستم‌های شهری. فصلنامه مطالعات میان رشته‌ای در علوم انسانی، 8(2)، 1-28.
داداش‌پور، هاشم و میروکیلی، حنانه (1395).  بررسی و تحلیل شبکه شهری منطقه کلانشهری تهران با استفاده از سه دیدگاه مبتنی بر گره، تراکم و قابلیت دسترسی. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 8(28)، 47-70.
داداش‌پور، هاشم؛ کارشکی، محبوبه و رفیعیان، مجتبی. (1395). تحلیل نقش کریدورهای ارتباطی بر ساختار فضایی جمعیت و فعالیت در استان خراسان رضوی. برنامه‌ریزی و آمایش فضا. 20(4)،  61- 90.
داداش‌پور، هاشم و ولاشی، مریم. (1396). تحلیل ساختار فضایی جمعیت در شهر-منطقه مرکزی مازندران در دوره زمانی 1365-1390. پژوهش های جغرافیای برنامه ریزی شهری، 5(2)، 199-222.  
داداش‌پور، هاشم و علی دادی، مهدی. (1397). تحلیل ریخت شناسانه ساختار فضایی توزیع جمعیت در منطقه کلانشهری تهران. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 5(1)، 109-125.
دیوسالار، اسدالله و کیانژاد تجنکی، سید قاسم. (1395). تبیین سازمان فضایی شهرستان بابل با استفاده از شاخص‌های کمی و کیفی. فصلنامه برنامه ریزی منطقه‌ای، 6(24)، 129-140.
رهنما، محمدرحیم، عبدالله زاده، مهدی و صادق زاده، مهدی. (1395). مطالعه تطبیقی الگوی رشد فضایی- کالبدی کلانشهرهای تبریز و سئول. دوفصلنامه پژوهش های بوم شناسی شهری. 7(1)، 51-66.
رزاقی، حبیب الله، زیاری، کرامت الله و سعیدی رضوانی، نوید. (1390). مدل چند هسته‌ای و چندمرکزی شهر و کلانشهری، از نظریه تا عمل (مورد شهر کرج). فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 26(3)، 73-100.
رجبی، آزیتا و مرادی مکرم، سیاوش. (1397). عناصر مؤثر بر تحول ساختار فضایی و کالبدی شهر اسدآباد. فصلنامه مطالعات عمران شهری، 2(5)، 63-87.
زبردست، اسفندیار و شهابی شهمیری، مجتبی. (1392الف). سنجش چندمرکزیتی مجموعه‌های شهری کشور، مطالعه موردی:آمل-بابل، قائمشهر –ساری. فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات شهری. 2(8)،  47-58.
زبردست، اسفندیار و شهابی شهمیری، مجتبی. (1392اب). ارائه چارچوبی پژوهشی درباره مناطق کلانشهری چندمرکزی به منظورتوسعه نظری و تجربی این مفهوم در کشور. فصلنامه مطالعات برنامه ریزی شهری، 1(3)، 143-160.
زبردست، اسفندیار و شادزاویه، هادی. (1390). شناسایی عوامل موثر بر پراکنده‌رویی شهری، و ارتباط آن با ساختار فضایی شهر، نمونه مورد مطالعه: شهر ارومیه. دو فصلنامه دانشگاه هنر، 4(2)، 90-112.
زبردست، اسفندیار و حاجی پور، خلیل. (1388). تبیین فرایند شکل‌گیری، تکوین و دگرگونی مناطق کلانشهری. پژوهش‌های جغرافیایی انسانی، 42 (69)، 105-121.
رضایی، پدرام و زبردست، اسفندیار. (1396). سنجش ماهیت توسعه چندمرکزی مجموعه شهری رشت. فصلنامه مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 4(15)، 32-53.
زنگی‌آبادی، علی، نسترن، مهین و کمالی باغراهی، اسماعیل. (1394). تحلیل روند و نحوه توزیع فیزیکی-کالبدی شهر کرمان از پیدایش تاکنون، نشریه مطالعات نواحی شهری دانشگاه شهید باهنر کرمان. 2(4)، 23-42.
زیاری، کرامت الله، اسدی، صالح، ربانی، طاها و مولائی قلیچی، محمد. (1391). ارزیابی ساختار فضایی و تدوین راهبردهای توسعه شهری شهر جدید پردیس. پژوهش‌های جغرافیایی انسانی، 45(4)، 1-28.
ساعدموچشی، رامین، زیاری، کرامت الله، حاتمی‌نژاد، حسین و فرهودی، رحمت الله. (1396). تحلیل استقرار فضایی – کالبدی کارکردهای دانش‌بنیان در مقابل کارکردهای سنتی در شهر تهران (تحلیلی بر توزیع هسته‌های شهری تهران). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 49(1)، دوره 49، 1-18.
سعیدی، عباس. (1390). پویش ساختاری-کارکردی رویکردی نظام‌وار در مطالعات مکانی –فضایی، جغرافیا (فصلنامه علمی-پژوهشی انجمن جغرافیای ایران)،9(29)، 8-16.
سعیدی، عباس. (1391الف). مفاهیم بنیادین در برنامه‌ریزی کالبدی-فضایی (بخش نخست)، فصلنامه برنامه‌ریزی کالبدی-فضایی، 1(1)، 9-26.
سعیدی، عباس. (1392). مفاهیم بنیادین در برنامه‌ریزی کالبدی-فضایی (بخش دوم)، فصلنامه برنامه‌ریزی کالبدی-فضایی ، 1(3)، 11-24.
سعیدی، عباس. (1391ب). پویش ساختاری- کارکردی: رویکردی بدیل در برنامه‌ریزی فضایی، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 1(1)، 1-18.
سلیمانی، محمد، نظریان، اصغر و یزدانی، محمد حسن. (1389). تحلیل فضایی جریان حواله‌های بانکی در شبکه شهرهای ایران. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 2(7)، 1-30.
سلیمانی، محمد، کمانرودی، موسی، احمدی، مظهر، زنگانه، احمد و ابیا، حمید. (1398). تحلیل ساختار فضایی کلا نشهر قم با تأکید بر شکل گیری هسته‌های فرعی. فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 9(36)، 5-22.
سفیری، خدیجه و مدیری، فاطمه. (1390). فراتحلیل مطالعات عوامل اثرگذار بر اوقات فراغت. مطالعات جامعه‌شناختی، 38(18)، 145-166.
سهرابی، بابک، اعظمی، امیر و یزدانی، حمیدرضا. (1390). آسیب شناسی پژوهش‌های انجام شده در زمینه مدیریت اسلامی با رویکرد فرا ترکیب. چشم انداز مدیریت دولتی، 6(2)، 9-24.
صادقی، امیر، مشبکی اصفهانی، اصغر، کرد نائیچ، اسدالله و سید حمید خدادا حسینی. (1394). فرا روش پژوهش‌های مدیریت اسلامی در ایران (مورد مطالعه: مقاله های علمی ـ پژوهشی 1380 تا 1394). فصلنامه مدیریت اسلامی، 23 (4)، 101-132.
شمسی، لیلا و زیاری، کرامت الله. (1396). بررسی و تحلیل قابلیت توسعۀ چندمرکزی در مقیاس فرامنطقه‌ای (نمونۀ موردی: استان مازندران)، مجلّة جغرافیا و توسعة ناحیهای، 15(1)، 151-169.
شیخی، حجت، ذاکر حقیقی، کیانوش و منصوری، سحر. (1392). بررسی پراکنده روی شهر بروجرد و راهکارهای توسعه درونی آن. مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری، 4(15)، 37-56.
عبدالهی ترکمانی، زهرا، یزدانی، محمد حسن و قنبری، ابوالفضل. (1398). تحلیل ساختار فضایی شهر با تأکید بر خصلت همپیوندی و اتصال فضایی در کلانشهر تبریز. فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 10(37)، 25-40.
عبدی دانشپور، زهره و مسعود تارانتاش. آشکارسازی دگرگونی کابرد زمین: تحلیل ویژگی‌های گسترش برنامه‌ریزی نشده در منطقه کلانشهری تهران. نشریه هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی. 22(3)،  15-32.
عزت پناه، بختیار و خلیجی، محمدعلی. (1395). تحلیل الگوی گسترش کالبدی و فضایی با استفاده از مدل هلدرن، مورد شناسی: شهر گناباد. جغرافیا و آمایش شهری و منطقه‌ای، 20، 1-16.
عزت پناه، بختیار، قالیباف، محمدباقر و عزتی، عزت الله. (1397). تحلیلی بر روند چندقطبی شدن ساختار فضایی و عملکردهای شهری، (مطالعۀ موردی: شهر سنندج). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 50(2)، 467-489.
علیجانی، بهلول. (1394). تحلیل فضایی  در مطالعات جغرافیایی. نشریه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی. 2(3)، 1-14.  
عظیمی، آزاده. (1396). تأثیر متقابل ساختار فضایی و نظام جریان‌های موثر منطقه‌ای در البرز جنوبی. آمایش سرزمین. 9(2)، 275-301.
عمرانی، منیره، معصومی، محمدتقی و نظم‌فر، حسین. (1398). سنجش مکانی زمانی فرم فضایی شهر ارومیه با تأکید بر شاخص های تراکم شهری، پژوهش های جغرافیای برنامه ریزی شهری، 7(3)، 629-653.
غلامی، یونس، حیاتی، سلمان و قنبری، محمد. (1394). شناخت الگوی رشد کالبدی فضایی کلانشهرهای ایران، مطالعه موردی: کلانشهرهای مشهد، شیراز، اصفهان و تبریز. نشریه مطالعات نواحی شهری دانشگاه شهید باهنر کرمان. 2(3)، 79-100.
فرجی ملائی، امین. (1394). تبیین مکانیزم‌های اولیه موثر در ساختار فضایی منطقه قزوین. مجله علمی-پژوهشی شهر پایدار، 2(3)، 83-104.
قاضی طباطبایی، محمود و ودادهیر، ابوعلی. (1389). فرا تحلیل در پژوهش های اجتماعی و رفتاری. ناشر: جامعه شناسان.
قالیباف، محمدباقر، عزت پناه، بختیار و پورموسی، سید موسی. (1389). تمرکزگرایی فضایی و اثرات آن بر گسترش فیزیکی و ساختار فضایی شهر، مطالعه موردی: شهر سنندج. مجله علمی-پژوهشی فضای جغرافیایی. 10(32)، 151-180.
قدمی، مصطفی، محمدی، سیده سحر و غلامیان آقامحلی، طاهره. (1391). بررسی نقش ساختار فضایی شهر در تمایل شهروندان به شیوه سفر شخصی؛ مطالعه موردی شهر بابلسر. مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری، 3(9)، 77-94.
قدمی، مصطفی، دیوسالار، اسدالله؛ رنجبر، سیده سحر و غلامیان آقامحلی، طاهره. (1392). ارزیابی راهبردی ساختار فضایی شهر در چارچوب پایداری (مطالعه موردی شهر ساری)، فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، 1(3)، صص 1-16.
قدمی، مصطفی، لطفی، صدیقه و خالق نیا، کوکب. (1392). بررسی تأثیر سیاست‌های فضایی بر ساختار فضایی شهری با تأکید بر تراکم ساختمانی، مطالعه موردی. فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات شهری،2 (6)،  89-103.
قدمی، مصطفی و یوسفیان، پریناز. (1393). تحلیلی بر ساختار فضیی شهر اصفهان با گریزی بر آلودگی هوا. فصلنامه مطالعات برنامه ریزی، 2(8)، 63-86.
قدیری، محمود و دستا، فرزانه. (1395). تحلیل الگوی رشد کالبدی-فضایی کلانشهری تهران. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 31(1)، . 30-44.
قرائی، آزاده، زبردست، اسفندیار و ماجدی، حمید. (1399). گونه شناسى فرم شهر و ساختار فضایى پایدار با نظرى بر شهر تهران. هویت شهر، 14(41)، 17-32.
قرخلو، مهدی و زنگنه شهرکی، سعید. (1388). شناخت الگوی رشد کالبدی-فضایی شهر با استفاده از مدل‌های کمی، نمونه موردی: شهر تهران. مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی. 20(2)، 19-40.
قنبری، ابوالفضل، کرمی، فریبا و حیدری نیا، سید احمد. (1395). تحلیل روند رشد و توسعه ناموزون شهرای میانه اندام در ایران، مطالعه موردی: شهر مرند-آذربایجان شرقی. فصلنامه آمایش محیط، 33، 71-93.
کاویانی، آزاده، فرهودی، رحمت الله و رجبی، آزیتا. (1394). تحلیل الگوی رشد شهر  تهران با رویکرد بوم شناسی سیمای سرزمین. پژوهش های جغرافیایی برنامه ریزی شهری، 3(4)، 429-407.
کیانی، اکبر، سردری، فرضعلی سالاری، بیرواندزاده، مریم و بستانی، علیرضا. (1391). تحلیلی بر ساختار فضایی و توسعه افقی شهرهای منطقه سیستان. مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 3(8)، 77-92.
لطفی، صدیقه، دیوسالار، اسدالله و صرفی،  عاطفه. (1392). بررسی الگوی فضایی شهر و کارآمدی دسترسی های شهری. مجله علمی-پژوهشی کاوش‌های جغرافیایی مناطق بیابانی. 1(2)، 71-107.
لطفی، صدیقه، شهابی شهمیری، مجتبی و صالحی امینی، حامد. (1394). تبیین مفهوم منطقه شهری چندمرکزی از منظر تحلیلی و هنجاری (مطالعه مروری). فصلنامه مطالعات برنامه ریزی شهری، 3(10)، 79-102.
لطفی، صدیقه، نبی نژاد کناری، معصومه و فاطمی، محمد مهدی. (1391). بررسی کارآمدی ساختار فضایی شهری و توزیع کاربری خدماتی در شهرهای خطی شمال ایران. مطالعات شهری. 1(2)، 7-21.
لطفی، صدیقه؛ شهابی شهمیری، مجتبی و ساسان روشناس. (1396). بررسی تطبیقی ساختار فضایی و صرفه‌های مکانی شهرنشینی (یک مطالعه موردی از شیراز و مازندران مرکزی). نشریه علمی-پژوهشی جغرافیا و برنامه ریزی، 21(60)، 197-220.
ملک‌زاده، ندا، داداش‌پور، هاشم و رفیعیان، مجتبی. (1398). بررسی عوامل موثر بر ساختار فضایی شهری و منطقه‌ای با استفاده از روش تحلیل محتوا. دانش شهرسازی. 3(4)، 1-14.
مبارکی، امید، محمدی، جمال و اصغر ضرابی. (1391). ارائه الگوی بهینه‌ی گسترش کالبدی-فضایی شهر ارومیه. جغرافیا و توسعه، 11(32)، 75-88.
مشفقی، وحید، جعفری، یحیی و علیزاده، هادی. (1398). تحلیل ریخت شناسی شبکۀ شهری با رویکرد تعادل بخشی به فضا (مطالعۀ موردی: شبکۀ شهری استان هرمزگان). آمایش سرزمین. 11(2)، 311-336.
محمدپور، احمد. (1389).  فراروش: بنیان‌های فلسفی و علمی روش تحقیق ترکیبی در علوم اجتماعی و رفتاری، جامعه شناسان، تهران.
منوچهری میاندوآب، ایوب، انوری، آرزو و آهار،  حسن. (1398). تحلیل نقش هسته های عملکردی در ایجاد عدم تعادل ساختار فضایی (مورد شناسی: کلا نشهر تهران). فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری-منطقه‌ای، 9(33)، 23-40.
میرکتولی، جعفر، قدمی، مصطفی، مهدیان بهمنمیری، معصومه و محمدی، سحر. (1390). مطالعه و بررسی روند و گسترش کالبدی- فضایی شهر بابلسر با استفاده از مدل‌های آنتروپی شانون و هلدرن. فصلنامه مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی (چشم انداز جغرافیایی)، 6(16)،  115-133.
مودت، الیاس، ملکی، سعید و مومنی، کوروش. (1396). ارزیابی و سنجش ساختار فضایی و خزش شهری (مطالعۀ موردی: شهر یزد).  دو فصلنامه علمی-پژوهشی جغرافیای اجتماعی شهری. 4(2)، 151-175.
موحد، علی، صحرائیان، زهرا و سلیمانی، محمد سلیمانی. (1398). تحلیل ارتباط میان ساختار فضایی و رشد پراکندۀ محلات شهری به روش چیدمان فضا(مطالعه موردی: شهر شیراز). نشریه علمی-پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی، 23(68)، 265-284.
نیک‌پور، عامر، لطفی، صدیقه و رضازاده، مرتضی. (1396). تحلیل رابطه میان فرم شهر و شاخص دسترسی (مورد مطالعه: شهر بابلسر). فصلنامه علمی - پژوهشی برنامه ریزی فضایی (جغرافیا). 7(3)، 85-106.
هومن ، حیدرعلی. (1381). راهنمای عملی فراتحلیل در پژوهش علمی. تهران : سمت.
Anas, A., A, R, Small, K.A (1998), Urban spatial structure. Economic Literature, 63(3), pp. 1426-1464.
Bench, S, Day, T (2010), The user experience of critical care discharges: a meta-synthesis of qualitative research. International journal of nursing studies,47(4), pp. 487-499.
Batten, D. F (1995), Network Cities: Creative urban agglomerations for the 21st Century.
Urban Studies, 32(2), pp. 313-327.
Boarnet, M.G, Hong, A, Santiago-Bartolomei, R, (2017), Urban spatial structure, employment subcenters, and freight travel. Journal of Transport Geography, 60,  pp.  267-276.
Burger, M, Meijers, E.J, (2012), Form follows function? Linking morphological and functional polycentricity. Urban studies, 49(5), pp.1127-1149.
Berry, B (1964), Cities as systems: Within systems of cities. University of Chicago.
Green, N (2007), Functional polycentricity: A Formal definition in terms of social network analysis. Urban Studies, 44(11), pp.2077-2103.
Christaller, W, (1966). Central Places in Southern
Germany Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall. Evidence from Australian Cities*. Economic Record, 88 (282), pp.303- 322.
Champion, A. G (2001), A changing demographic regime and evolving polycentric urban regions: consequences for the size, composition and distribution of city populations. Urban Studies, 38 (4), pp. 657–677.
Castells, M (1996), The rise of the network society. Malden: Blackwell.
Cao, G., Shi, Q, and Liu, T (2016). An integrated model of urban spatial structure: Insights from the distribution of floor area ratio in a Chinese city. Applied Geography, 75, PP. 116-126.
Davoudi, S (2003). Polycentricity in European spatial planning: from an analytical tool to a normative agenda. European Planning Studies, 11, pp. 979- 999.
Dadashpoor, H, Afaghpoor, A, Allan, A (2017), A methodology to assess the spatial configuration of urban systems in Iran from an interaction perspective. GeoJournal, 82, pp.109-129.
Dadashpoor, H,   Alidadi, M (2017). Towards decentralization: Spatial changes of employment and population in Tehran metropolitan region, Iran. Applied Geography, 85, pp. 51–61.
Alidadi, M, Dadashpoor, H (2017). Beyond monocentricity: examining the spatial distribution of employment in Tehran metropolitan region, Iran. International Journal of Urban Sciences, 22(1), pp. 38-58.
Dadashpoor, H,   Ahani, S (2019). A conceptual typology of the spatial territories of the peripheral areas of metropolises. Habitat International, 90, pp. 102015.
Dadashpoor, H, Azizi, P, Moghadasi, M (2019). Analyzing spatial patterns, driving forces and predicting future growth scenarios for supporting sustainable urban growth: Evidence from Tabriz metropolitan area, Iran. Sustainable cities and society, 47, 1-45.
Dadashpoor, H, Saeidi Shirvan, S (2019). Measuring functional polycentricity developments using the flow of goods in Iran: a novel method at a regional scale. International Journal of Urban Sciences 23(4), 551-567.
Hall, P. G, Pain, K (2006), The polycentric metropolis: learning from mega-city regions in Europe. London: Earth scan.
Edwards, M, Davies, M, Edwards, A (2009), What are the external influences on information exchange and shared decision-making in healthcare consultations: a meta-synthesis of the literature. Patient education and counseling, 75(1), pp.37–52.
Garcia-Lopez, M.A., Muniz, I (2010), Employment decentralization: polycentricity or scatteration? The case of Barcelona. The urban study, 47(14), pp.3035–3056.
Gebhardt, L, Krajzewicz, D, Oostendorp, R,  Goletz, M, Greger, K, Klötzke, M, Wagner, P, Heinrichs, D (2016), Intermodal urban mobility: users, uses, and use cases. 6th Transport Research Arena April 18-21, Transportation Research Procedia, 14, pp.1183 – 1192.
Guillain, R, Le Gallo, J, Boiteux-Orain, C (2006), Changes in spatial and sectoral patterns of employment in Ile-de-France, 1978-97. Urban Studies, 43(11), pp.2075–2098.
Goletz, M, Feige, I , Heinrichs, D (2016), What drives mobility trends: results from case studies in Paris, Santiago de Chile, Singapore and Vienna. European Transport Conference 2015 – from Sept-28 to Sept-30, 2015. Transportation Research Procedia 13, pp.49 – 60.
Ewing, R. H (2008), Characteristics, causes, and effects of sprawl: A literature review Urban Ecology ,pp. 519-535,Springer.
Jacobs, J (1969), The economy of cities. New York: Vintage.
Kulish, M, Richards, A, Gillitzer, C (2012), Urban Structure and Housing Prices: Some Evidence from Australian Cities. Economic Record , 88 (282),pp.303- 322.
Lei, Q, Bin, L (2008),  Urban sprawl :A case study of Shenzhen, China. Paper presented at the 44th ISOCARP Congress.
Meijers, E.J (2005). Polycentric urban regions and the quest for synergy: is a network of cities more than the sum of the parts?, Urban Studies, 42(4), pp.765–781.
Neal, Z. P (2010), Refining the air trafc approach: An analysis of the US city network.
Urban Studies, 47 (10), pp.2195-2215.
Pred, A. R (1973), Urban growth and the circulation of information: The United States
system of cities, pp.1790–1840. Cambridge: Harvard University Press.
Raman, SH, I Dempsey, N, (2012). Cultural diversity and spatial structure in the Indian urban context. Journal of Urban Design, 17(3), pp.425–447.
Parr, J (2014), The regional economy, spatial structure and regional urban systems. Regional Studies, 48(12), pp.1926-1938.
Parr, J (2005), Perspectives on the city‐region. Regional Studies, 39(5), pp. 555-566.
Vasanen, A (2012), Functional polycentricity: examining metropolitan spatial structure through the connectivity of urban sub-centres. Urban studies, 49(16). P.3627–3644.
Vance, J. E, Jr (1970), The Merchant’s World. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
Wilson, E., Hurd, J. D, Civco ,D. L, Prisloe, M. P, Arnold, C (2003), Development of a geospatial model to quantify, describe and map urban growth. Remote Sensing of Environment, 86(3), pp.275-285.