نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• حسین راعی

علم و صنعت

چکیده

در سالیان اخیر مطالعات گسترده‌ای در جهت شناخت و شناسایی مزارع مسکون تاریخی در فلات مرکزی ایران آغاز شده است. جغرافیای فرهنگی شهرهایی مانند؛ قم مأمن این گونه فراموش شده از معماری ایران است. مزرعه قاضی‌بالا در کنار مزارع دیگری چون؛ سزاوار، البرز، کَهَک وچشمه‌علی در برهه‌ای از تاریخ به ویژه دوره قاجار به وجود آمدند، توسعه یافتند و هم‌اکنون نیز بقایای آن‌ها در پیرامون قم دیده می‌شود. مسئله اصلی تحقیق آگاهی اندک جوامع در شناسایی و شناخت مزارع مسکون تاریخی است. بسیاری از مزارع اربابی بدون توجه به هویت آن‌ها در حال بازسازی نادرست هستند و یا با نام‌ها و عناوین دیگری در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده‌اند. مزرعه قاضی بالا در قم نیز دچار این مسائل بوده است. دو پرسش اساسی در این تحقیق مطرح می‌شود؛ چه معیارهایی برای شناسایی مزارع اربابی در اقلیم مرکزی ایران وجود دارد؟ و آیا مزرعه قاضی بالا در انطباق با معیارهای مزارع اربابی ایران، انشاء شده است؟ هدف تحقیق معرفی مزرعه قاضی بالا به عنوان یک مزرعه اربابی در ایران است. بنابراین سعی می‌شود با رهیافت تفسیری و راهبرد تفسیری تاریخی به موضوع پرداخته شود و در قالب مطالعات میدانی، نگرش‌سنجی و سندپژوهی، یافته‌های تحقیق محقق شود. تحلیل یافته‌ها نشان می‌دهد شش معیار برای شناسایی مزارع اربابی در ایران وجود دارد و مزرعه قاضی‌بالا با معیارهای شش‌گانه موجود منطبق است. این مزرعه می‌تواند براساس مطالعات موجود در فهرست آثار ملی ایران در قالب یک «کلِ‌منسجم» و با حضورکلیه متعلقات و عناصر وابسته به نام «مزرعه‌اربابی قاضی‌بالا» به ثبت برسد. مالک مزرعه می‌تواند با حفاظت از قابلیت‌های کالبدی، کاربری گذشته مزرعه را احیاء کند و با بهره‌گیری از روش‌های نوین کشاورزی و با فعال‌کردن صنایع تبدیلی موزون به ارزش‌های اقتصادی مزرعه بیفزاید. هم اکنون مزارع اربابی زیادی همانند قاضی‌بالا در ایران وجود دارند که نیازمند شناخت درست، معرفی و حفاظت هستند.

کلیدواژه‌ها

• قاضی‌بالا
• مزارع مسکون اربابی
• قم
• معیارهای شش‌گانه

عنوان مقاله [English]

Understanding the Ghazibala Farmstead Based on the Six Criteria of Farmsteads Owned by Lords

نویسنده [English]

• Hosein Raie

Faculty of Architecture and Urban Development, University of Science and Technology, Narmak, Tehran, Iran

چکیده [English]

In recent years, extensive studies have identified historic residential farmsteads in the Central Plateau of Iran. The cultural geography of cities such as Qom is an example of the forgotten Iranian architecture. Ghazibala farmsteads alongside other farmsteads such as Sezavar, Alborz, Kahak and Cheshmeh Ali developed at some point in history, especially during the Qajar era, and their remains can still be seen around Qom. The research mainly concerns the low awareness of communities about recognizing historically farmsteads. Many of the lord-owned farmsteads, regardless of their identity, are being improperly reconstructed or registered on the National Monuments List under other names and titles. The Ghazibala farmstead in Qom has also faced these problems. There are two main questions in this research: What are the criteria used to identify lord-owned farmsteads in the central plateau of Iran? Was the Ghazibala farmstead constructed in accordance with the criteria of the lord-owned farmsteads in Iran? The research aimed to introduce Ghazibala farmstead as a lord-owned farmstead in Iran. Therefore, attempts are made to deal with the issue from an interpretive approach and historical interpretive strategy, with the research findings realized in the form of field studies, attitude measurement and document research. Analyzing the findings suggested that the Ghazibala farmstead meet the six criteria for the identification of farmsteads and is known as a lord-owned farmstead. This farmstead can be registered in the National Monuments List based on some studies in the form of a "coherent whole", taking into account all elements pertaining to the said farmstead. By protecting the physical capabilities of the farmstead, the farmstead owner can revive the previous use of the farmstead and add to the economic values of the farmstead by using modern agricultural methods and activating balanced conversion industries.

کلیدواژه‌ها [English]

• Ghazibala
• Lord-owned Residential Farmsteads
• Qom
• Six Criteria