نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران و عضو هیات علمی بخش هنر و معماری دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

چکیده

از آنجا که شناخت صحیح هر فضا علاوه بر تجزیه و تحلیل فنی و معمارانه آن،  نیازمند بررسی عوامل پیدایش، کاربران و فعالیت­ های درون فضا(جنبه‌های محتوایی) به عنوان مؤلفه‌های هویت‌بخش آن می‌باشد، مطالعه و جستجوی عوامل فوق سبب شناخت جامعتری از هویت هر اثر می‌گردد. اسناد تاریخی گویای رواج افتخارآمیز چوگان در دوره صفوی – به خصوص در پایتخت دوم (اصفهان) - و اهمیت آن به عنوان بازی رسمی دربار است. تا جایی که سیاحان از میدان نقش جهان با عنوان میدان چوگان و سواری یاد کرده و هر یک به طریقی از چوگان باختن شاه و نظامیان و شهروندان سخن رانده­ اند. از این رو ضمن واکاوی و ارزیابی جنبه‌های هویت بخش بازی چوگان، اجزای اصلی درون میدان نقش جهان به روایت سیاحان شناسایی و دسته‌بندی شده و ضمن بررسی عملکرد و جمع بندی آن­ها و پژوهش­ هایی که در این زمینه انجام شده است، جهت پاسخگویی به سؤالات پژوهشی ذیل مورد تحلیل قرارگرفته‌است؛ اول آنکه شناخت دقیق ابعاد پنهان بازی چوگان به عنوان عامل هویت بخش میدان نقش جهان چگونه سبب احیای ارزش­ های اصیل آن می ­شود؟ و دوم، حفظ عملکرد اجزای درون میدان نقش جهان (نهر آب، ردیف درختان، کفسازی، دروازه‌های سنگی)، چگونه کیفیت­ ها و ارزش­ های تاریخی و اصیل فضای شهری آن به عنوان یک میراث منحصر بفرد را نظام می بخشد؟ در این راستا با توجه به دلایل مطروحه، از آنجا که برگزاری بازی چوگان در میدان نقش جهان، همراه با روایتگری و موسیقی، مهمترین رویداد مکرر شهری در میدان نقش جهان است، تمامی جزئیات فضای باز درون میدان ازجمله ردیف درختان سایه ­انداز در مجاورت جداره میدان، نهر آب وکفسازی پیرامونی، با هدف فراهم نمودن بالاترین مطلوبیت و ایجاد آسایش اقلیمی در فضای پیرامون میدان چوگان جهت برگزاری آن، درحکم یک سناریوی واحد سبب نظام بخشی ارزش ­های اصیل میدان نقش جهان می­شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Polo & Naqsh-e Jahan: Redefining the Culture and Identity of Iranian- Islamic Architecture

نویسنده [English]

  • Molood Khosravi

PhD Candidate in Architecture, School of Architecture and Urbanism, International University of Imam Khomeini, Qazvin, Iran and Member of Faculty at Department of Art and Architecture, Payam Noor University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Extended Abstract
Objective and Background: Naqsh-e Jahan Square in Isfahan has always been recognized as a remarkable urban square of Iranian Islamic architecture in the Safavid era due to its unique buildings, proportions, and qualities that astonish the visitors. However, many believe that the dimensions and the proportions of this urban square are strongly influenced by the proportions of the polo field. Therefore, this article tries to comprehensively understand Naqsh-e Jahan Square as an architectural work and aims to scrutinize the goals and factors affecting its construction, users, and activities in space (content aspects) and its identifying elements in the Safavid era.
Methods: The present study uses a combination of research methods. In this research, both descriptive and analytical methods have been used. In this regard, the drawings and writings of Safavid and post-Safavid explorers (1907-1617) and the historical texts have been studied as the main sources of research. The main research components were identified regarding the qualitative nature of the research in analyzing th research problem and the use of interpretive-historical strategies. The research questions try to answer the following: How has the accurate knowledge of the hidden aspects of the polo gamee influenced the identifying factor of Naqgh-e Jahan Square in reviving its original values? And secondly, how have the field elements (water creek, the rows of trees, pavements, stone polo posts) organized the historical qualities and the original values of its urban space as a unique heritage?
Findings: According to the historical documents, “leveling Naqsh-e Jahan Square for using it as a polo field and horseback riding field” was the first step in constructing Naqsh-e Jahan Square. After its completion in 1602, a row of shading plane trees along a stream of running water were built that surrounded the square. The central area of the square was left bare, where various activities such as polo game, wooden javelin throw, athletics, military parades, celebrations and competitions, sales, peddling, and dozens of other activities took place. Twelve main entrances and several small entrances were built for these purposes. The porch of the Ali Qapu Palace overlooked the square, and from above, the Shah and the courtiers and foreign ambassadors could watch the polo plays and other popular games of the time. In the middle of Naqsh-e Jahan Square, the polo field was confined on the east and west by a row of trees adjacent to the water stream, and on the north and south by two stone pillars (the posts of polo field). The foreign explorers have described the field elements and expressed the prosperity and activities in the field, especially the polo game and the music plays in their narrations more or less.
Deep scrutiny in the historical travelogues and descriptions of Della Valle, Figueroa, Olearius, and Chardin between 1617 and 1664 indicates the glorious game of polo and the field were at the primes of their life during their first 60 years. Since none of them have described the polo play, it can be deduced that this game was quite frequent and that the public mastered the game and knew its rules. The game of polo in Shah Square was at the peak of its glory and prosperity up until the end of Shah Abbas’s reign, concurrent to the highest level of the cavalry power. After this period, until the conquest of Isfahan, polo was prioritized, and the military forces were strengthened, based on the interest of the successors. After the conquest of Isfahan in 1722, no explorer, including Morier, Flandin, Dieulafoy, Holltzer, and D’Allemagne, have mentioned the game of polo between 1809 and 1907, until Brugsch described the field as deserted and abandoned in 1886. D’Allemagne considers the demise of polo in 1887 when the game of polo was not practiced in Shah Square anymore. Finally, between the autumn of 1935 and the spring of 1937, Schmidt recorded the initial changes in the polo field (gardens and ponds) that led to the formation of its new identity.
Conclusion: The explorers’ descriptions of the square from the beginning of its construction to the beginning of the nineteenth century and the study of the square elements indicate the simultaneous design and implementation process in all the square elements, including the water creek, trees, pavements, polo posts. All these components can be regarded as the elements of a uniform architectural scenario. The implementation of the surrounding water streams and trees to organize the polo field created a barrier against dust by horse ridings and provided a pleasant environmental comfort (water streams and trees) and climatic comfort (natural airflow and shading) for the spectators. Also, the wide view of the surrounding stores and the allowed presence of people in the square, the stores and their roofs around the square, and the creation of multiple entrances and exits to control the movements show that the designers of Shah Square thought comprehensively about these elements and were completely aware of the activities, including polo plays. They have designed and built the square based on the frequent urban activities. This activity is an integral part of the polo field identity and performance. Therefore, the revival of the field’s original values requires the revival of polo with narrations and the music on a scale commensurate with its original design.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Naqsh-e Jahan Square of Isfahshan
  • Polo
  • The Main Characteristic Inside the Naqsh-e Jahan Open Space Square
  • Identification of Iranian Culture and Architecture
ابراهیم پور، محمدتقی.(1353) چوگان. چاپخانه بانک ملی ایران با تلاش فدراسیون چوگان ایران، تهران.
ابویی، رضا (1377) امکان سنجی احیای میدان نقش جهان(با توجه به وضع موجود و گذشته تاریخی) و طراحی فضای باز آن، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر اصفهان.
احمدی، ع، (1386)، «گذشته­ ای روشن و آینده ­ای تاریک»، فصلنامه زبان و ادب، شماره33، تهران.
آذرنوش، آذرتاش. (1392) تاریخ چوگان در ایران و سرزمین های عربی . نشر ماهی. تهران.
آذرنوش، آذرتاش،(1375) «چوگان به سبک ایرانی»، نشریه نامه فرهنگستان2/1 . ش6
اشمیت، اریک ف،(1376)، پرواز بر فراز شهرهای باستانی ایران، ترجمه آرمان شیشه‌گر، نشر سازمان میراث فرهنگی کشور(پژوهشگاه)، تهران
اولئاریوس، آدام. (1363) سفرنامه اولئاریوس(بخش ایران)، ترجمه احمد بهپور، ، سازمان انتشاراتی و فرهنگی ابتکار، چاپ اول، تهران
بروگش،هینریش،(1374)، در سرزمین آفتاب (دومین سفرنامه )، ترجمه مجید جلیلوند، چاپ اول، نشر مرکز، تهران
بهروز، ذبیح، (1346) «گوی و چوگان در ایران»، نشریه بررسی‌های تاریخی، شماره 3و4، سال دوم.
بهزاد فر، مصطفی، (1387)، هویت شهر( نگاهی به هویت شهر تهران)، چاپ دوم، تهران، انتشارات مؤسسه  نشرشهر
تاورنیه، ژان باتیست(1363)، سفرنامه تاورنیه، ترجمه ابوتراب نوری، مکتوب پنجم، با تجدیدنظر حمید شیرانی، اصفهان، انتشارات کتابخانه سنایی و کتابفروشی تأیید
تاورنیه، ژان باتیست. سفرنامه تاورنیه(1632-1668). کتاب چهارم. ترجمه ابوتراب نوری (نظم‌الدوله)    به تصییح حمید شیرانی. چاپ دوم . 1336. چاپ تأیید. اصفهان، ص 384} در زمان شاه صفی، شاه عباس دوم، شاه سلیمان.
تاورنیه، ژان باتیست،(1383) سفرنامه تاورنیه، ترجمه حمید ارباب شیرانی، چاپ اول، تهران، انتشارات نیلوفر
خبرگزاری برنا، اصفهان  مورخ 15/11/1398، Available at: http:// www.borna.News/  [last accessed 28 June 2020]
خسروی، مولود (1385) موزه اسب درفرهنگ ایران، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد معماری. استاد راهنما: دکتر حمید ندیمی. تهران: دانشگاه شهید بهشتی،دانشکده معماری و شهرسازی
خسروی، مولود،(1394)، «جایگاه اسب در فرهنگ و معماری ایران»، کنفرانس بین‌المللی معماری، شهرسازی، عمران، هنر و محیط زیست؛ افق‌های آینده، نگاه به گذشته. دانشگاه تهران، دسترسی سیویلیکا کد COI مقاله:  ICAUCAE01_0727
دالمانی، هانری رنه، (1335) سفرنامه از خراسان تا بختیاری، ترجمه و نگارش آقای فره‌وشی(مترجم همایون). انتشارات مؤسسه مطبوعاتی امرکبیر، تهران
دروویل، گاسپار،(1348) سفرنامه دروویل، ترجمه جواد محیی، انتشارات کتابخانه گوتمبرگ، چاپ دوم
دلاواله، پیترو(1348) سفرنامه پیترو دلاواله (قسمت مربوط به ایران)، ترجمه شعاع‌الدین شفا، انتشارات بنگاه ترجمه و نشرکتاب، تهران
دلاواله، پیترو،(1380) سفرنامه پیترو دلاواله، ترجمه محمود بهفروزی، جلد اول، نشر قطره، چاپ اول، تهران
دیولافوا، ژان،(1361) سفرنامه دیالافوآ در زمان قاجاریه، ترجمه فره وشی(مترجم همایون)، چاپ دوم، انتشارات کتابفروشی خیام، تهران
دیولافوا، ژن، سفرنامه مادام دیولافوا، ترجمه فره وشی(مترجم همایون)، چاپ اول،  انتشارات قصه پرداز، 1378، تهران 
رحمانی سامانی، رویا(1388)،«میدان نقش جهان(امام)»، نشریه رشد آموزش هنر، شماره 1، دوره هفتم
رستم زاده، یاور، محمد رنج آزمای آذری، سیدمجید نادری، منصور یگانه و هادی محمودی نژاد (1389) روش هایِ ارزیابیِ رفتارهایِ شهروندی در فضاهایِ شهری در رویکرد فراتحلیل، نشریه علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره دوازدهم، شماره سه.
رضایی، علی،(1390) «ایران و ایرانیان در آثار جیمز موریه»، پایان نامه کارشناسی ارشد ایران شناسی، استاد راهنما: عباس هاشم زاده محمدیه. گروه تاریخ دانشکده علوم انسانی دانشگاه یزد
ریاضی، محمدرضا، سید امیر حسینی، هایده صیرفی، ، فرزانه پوراسدی ، پریسا مهدیزاده فرساد و لیلا دهباشی، ( 1387) فرهنگ‌نگاره‌های ورزشی ایران، چاپ اول، تهران، نشر کمیته ملی المپیک جمهوری اسلامی ایران،
سلسله، علی و محسن سلسله ، " بررسی تأثیر عامل هویت(ایرانی،اسلامی) بر زیبایی شهر"، دو فصلنامه معماری و شهرسازی آرمان شهر، بهار و تابستان ، شماره 2. تهران
شاردن، ژان، (1330)، سفرنامه شوالیه شاردن فرانسوی، ترجمه حسین عریضی، نشر راه نجات
شهابی نژاد، علی (1395) "ارزش­های فضای شهری میدان نقش جهان " رساله دکتری مرمت بنا و احیای بافتهای تاریخی، استادان راهنما: رضا ابویی، محمود قلعه نویی، دانشکده حفاظت و مرمت دانشگاه هنر اصفهان
شهابی نژاد، علی و امین زاده، بهناز (1391) منظر ورودی میدان نقش جهان اصفهان؛ ارزش ها و مسأله ها، (38-27) مجله علمی پژوهشی هنرهای زیبا، دوره هفدهم،شماره 1
شهابی نژاد، علی، رضا ابویی و محمود قلعه نوعی (1395) « آسایش اقلیمی در میدان نقش جهان » (16-5)، فصلنامه علمی – پژوهشی مطالعات شهر ایرانی اسلامی، سال هفتم، شماره 25
شهابی نژاد، علی، رضا ابویی و محمود قلعه نوعی (1395) «فضای باز میدان نقش جهان؛ ارزش‌ها و مسأله‌ها» (64-53)، مجله علمی‌پژوهشی پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر، سال سیزدهم، شماره 44
شهابی نژاد، علی، رضا ابویی، محمود قلعه نوعی و سیدمحمد امامی (1393)«شکل گیری و دگرگونی تاریخی میدان نقش جهان اصفهان»(64-45)، دوفصلنامه تخصصی دانش مرمت و میراث فرهنگی، سال دوم. شماره 3
شهابی نژاد، علی، رضا ابویی، محمود قلعه نوعی و فرهنگ مظفر (1393)«مقیاس انسانی در میدان نقش جهان اصفهان»(17-1)، دوفصلنامه علمی-پژوهشی مرمت و معماری ایران، سال چهارم. شماره 8
شورای کتاب کودک (1371) فرهنگنامه کودکان و نوجوانان، جلد دوازدهم، شرکت تهیه و نشر فرهنگنامه کوکان و نوجوانان، تهران.
صفریان، مهدی،(1390)، هفته نامه چوگان، شماره 1
فراهانی، رضا، (1388) «میدان نقش جهان اصفهان و عناصر آن»، نشریه کتاب ماه هنر، شماره 131
فلاندن، اوژن، (1393)، سفر به ایران(تصویری از دوران قاجار)، ترجمه عباس آگاهی، انتشارات نقش مانا، اصفهان. چاپ اول
فلسفی، نصرالله،(1353) زندگانی شاه عباس اول، جلد دوم، چاپ پنجم، انتشارات دانشگاه تهران، تهران
فومنی، عبدالفتاح،(1315) تاریخ گیلان، انتشارات انجمن سالنامه و تألیفات دبیرستان دولتی شاهپور رشت، رشت
فیلم زیرخاکی بازی چوگان در 106 سال پیش Available at: http:// www.aparat.com/ [last accessed 28 June 2020]
قطبی، علی اکبر(1387)"مفهوم هویت و معماری امروز ایران" ماهنامه آینه خیال، مهروآبان، شماره 10، تهران
الکساندر، کریستوفر(1381) معماری و رازجاودانگی،  ترجمه مهرداد قیومی بیدهندی، بامقدمه مهدی حجت، تهران، مرکز چاپ و نشردانشگاه شهید بهشتی.
کمپفر، انگلبرت (1363) سفرنامه کمپفر، ترجمه کیکاووس جهانداری، شرکت سهامی و انتشارات خوارزمی، چاپ سوم، تهران،
گابریل، آلفونس،(1383) مارکوپولو در ایران، ترجمه کیکاووس جهانداری، چاپ اول، انتشارات موقوفات دکتر محمود افشار یزدی.
مانوارینک، ژرژ. (نامعلوم) سفرنامه .............(موسوم به برادران شرلی)، ترجمه آوانس (مترجم ناصرالدین شاه)، انتشارات برادران باقر اف.
مجتهدی، احمد، (1379)« میدان نقش جهان و فضای پیرامون آن در عصر صفوی(243-266)»، مجله علوم انسانی دانشگاه سیستان و بلوچستان، ویژه نامه جغرافیا و علوم اجتماعی
محمودی شهربابکی، مرجان(1391) ریشه‌های ظهور و روند تکامل ورزش چوگان در ایران، استاد راهنما دکتر حمید سجادی، پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت ورزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
محمودی نژاد، هادی، محمدرضا پورجعفر، محمدرضا بمانیان، مجتبی انصاری، علی اکبر تقوایی (1387) «پدیدار شناسی محیط شهری: تاملی در ارتقای فضا به مکان شهری»، مجله علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره دهم. شماره چهار. ویژه نامه زمستان.
منجم یزدی، ملاجلال‌الدین محمد،(1336)  تاریخ عباسی یا روزنامه ملاجلال، به کوشش سیف‌الله وحیدنیا، چاپ اول، انتشارات وحید
موریه، جیمز،(1386) سفرنامه جیمز موریه،  سفر اول و دوم، ترجمه ابولقاسم سری، تهران، نشر توس، ج 1
نامعلوم ، (1363) سفر نامه دن گارسیا دسیلوا فیگوئرا، ترجمه غلامرضا سمیعی، نشرنو،چاپ اول، تهران
نامعلوم، (1350) عالم آرای صفوی، به کوشش یدالله شکری، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران
نظام‌الملک، حسن (1364)  سیرالملوک (سیاست‌نامه)، به کوشش هیوبرت دارک، تهران،  نشر علمی و فرهنگی
نقی‌زاده ، محمد (1386) «ادراک زیبایی و هویت شهر( در پرتو اسلامی)» اصفهان، سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان.
نقی‌زاده، محمد، (1381)، « نظریه شهروندی در فرهنگ و تمدن ایرانی»، مجله اطلاعات سیاسی اقتصادی، آذر و دی ، شماره 183 و 184، تهران
نقی‌زاده، محمد،(1379) «رابطه هویت" سنت معماری ایران" با "مدرنیسم" و "نوگرایی"»، نشریه هنرهای زیبا، شماره 7. تهران
هنرفر، لطف‌الله (1344) گنجینه آثار تاریخی اصفهان، اصفهان.
هنرفر، لطف‌الله، (1350) «میدان نقش جهان اصفهان» ، مجله هنر و مردم، تیرماه، شماره 105، تهران.
هولستر، ارنست(1355) ایران در یکصدوسیزده سال پیش، ترجمه محمد عاصمی، انتشارات مرکز مردم شناسی ایران، تهران.
Morier, James, 1812, A Journey through Iran, Armenia and Asia Minor to Constantinople in the years 1808 and 1809, LONGMAN press,  London.
Jacobs, Jane (1969) "The Death and Life of Great American Cities" New York, Vintage Rapoport
Kadoi, Yuka. The myth-making  of the Masjid-I Jami of Isfahan: Atthur Upham Pope, architectural photographs, and the Persian Gothic thesis in the 1930s, Pp 80-111  , The Historiography of Persian Architecture, edited by Mohammad Gharaipour,  2016, Routleadge publishing London
Schmidt, Erich Friedrich,  Flight over ancient cities of Iran ,Chicago, il: university of Chicago press, 194