نویسندگان

1 آزاد قزوین

2 دانشگاه تهران

3 دانشگاه بین المللی قزوین

چکیده

قرن هفتم تا نهم ه.ق با توجه به حادثه مهم این دوره، یعنی حمله ویرانگر مغول، در تاریخ ایران بسیار با اهمیت است. در این دوره شاهد تغییرات فراوانی در عرصه های مختلف اجتماعی، فرهنگی و هنری تحت تأثیر حاکمان مغول در ایران هستیم. معماری و شعر نیز در این دوره، به عنوان دوشاخه اصلی از هنر، از این تغییرات مستثنا نبوده و دچار تغییرات و تحولات فراوانی شدند که به دلیل اهمیت این تغییرات، نیازمند مطالعه بیشتری می باشد. ازاین رو در مقاله حاضر به بررسی تطبیقی معماری و شعر در این دوره که شامل معماری سبک آذری و شعر سبک عراقی می باشد می پردازیم. در حقیقت در این تحقیق بر آنست ابتدا به تشریح ویژگی های سیاسی و اجتماعی دوره مغول بپردازد و سپس در سه نمونه موردی از شعر سبک عراقی و معماری سبک آذری، تأثیرات این ویژگی ها را در شعر و معماری این دوره از تاریخ ایران بررسی کند. روش تحقیق مورد استفاده در این مقاله، روش تاریخ پژوهی تطبیقی می باشد که از نظر هدف، به صورت توسعه ای و بر مبنای ارتقای توصیف ها و تحلیل های انجام شده در پژوهش های پیشین است. یافته اندوزی آن هم به صورت کتابخانه ای و اسنادی و مطالعه تحقیقات پیشین صورت پذیرفت. در جمع بندی اطلاعات به دست آمده نیز از رویکرد تحلیلی تطبیقی بهره گرفته شده است. روش تجزیه و تحلیل داده ها بر اساس مقایسه و تحلیل عقلی نگارندگان استوار است. نتایج نشان داد که به دلیل زمینه مشترک هنرها، شاهد تأثیر شرایط اجتماعی این دوره در محتوا و کالبد آثار معماری و ادبی این دوره می باشیم که از جمله نمود آنها می توان به عظمت یافتن ساختمان ها و رواج ساختن خانقاه در معماری و رواج عرفان و غزل در شعر اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Considering the Common Language of Architecture and Poem in 7th - 9th Centuries A.H in Iran (Azari Architecture and Iraqi Poem Style)

نویسندگان [English]

  • Abolfazl Karbalayi Hosseini Ghiyasvand 1
  • Simon Ivaziyan 2
  • Somaye Shekari 3

1

2

3


اتینگهاوزن، ریچارد و دیگران ( 1384 ). ایلخانان، مترجم: یعقوب آزند، انتشارات موسی، تهران.
آجورلو، بهرام ( 1389 ). درآمدی بر سبک معماری آذربایجان، باغ نظر، شماره 14 ، سال هفتم.
 
آشوری، داریوش ( 1377 ). هستی شناسی حافظ، نشر مرکز- تهران.
 
باسانی، آ ( 1385 ). دین در عهد مغول، در تاریخ ایران (از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی دولت ایلخانیان )، پژوهش دانشگاه کمبریج، جلد پنجم،
.509- گردآورنده: ج.آ. بویل، مترجم: حسن انوشه، تهران، انتشارات امیرکبیر، صص. 520
 
 برزگر خالقی، محمدرضا و نوروززاده چگینی، وحیده ( 1390 ). بررسی وجوه تمایزات و تشابهات سبکی در قصاید عصر مغول، فصلنامه تخصصی
.367- سبک شناسی نظم و نثر، سال چهارم، شماره دوم، صص. 384
 
بزرگ نیا، زهره ( 1383 ). معماری ایران از آغاز دوره اسلامی تا پایان دوره قاجار، اداره کل آموزش، انتشارات و تولیدات فرهنگی سازمان میراث
فرهنگی.
 
پوپ، آرتور اپهام ( 1388 ). معماری ایران، مترجم: زهرا قاس معلی، انتشارات سمیرا، تهران.
 
 پوپ، آرتور اپهام ( 1365 ). معماری ایران پیروزی شکل و رنگ، مترجم: کرامت الله افسر، انتشارات فرهنگسرا، تهران.
 
 پطروشفسکی، ایلیا پاولویچ ( 1357 ). کشاورزی و مناسبات ارضی در ایران در عهد مغول، مترجم: کریم کشاورز، جلد اول، انتشارات نیل، تهران.
 
پیرنیا، محمد کریم، ( 1389 )، سب کشناسی معماری ایران، تألیف: غلامحسین معماریان، ناشر: مؤلف، چاپ شانزدهم، تهران.
 
تولستوی، لئو، ( 1364 )، حقیقت و زیبایی، درس گفتارهایی از فلسفه هنر، نشر مرکز، تهران.
 
 جمالی، بهنام و علی، محمد ( 1380 ). مبالغه و اغراق در مدایح متنبی، نشریه علمی- پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شمار 0
.333- 158 و 159 ، صص. 354
،
 
حاکمی والا، اسماعیل ( 1380 ). نکاتی پیرامون شعر فارسی در دوره تیموری، ضمیمه مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، دروه 1
.74- شماره 1، صص. 65
 
 حسن لی، کاووس ( 1378 ). سلسله موی دوست، انتشارات هفت اورنگ، تهران.
 
 دشتی، علی ( 1385 ). کاخ ابداع به کوشش مهدی ماخوری، نشر زوار، تهران.
 
 رکوعی، عزت الله ( 1373 ). سرزمین ما (مروری بر تاریخ و معماری ایران)، نشر کیوان، تهران.
.142- - رویمر، ه ر ( 1380 ). تاریخ ایران (دوران صفویه)، پژوهش دانشگاه کمبریج، مترجم: یعقوب آژند، تهران: نشر جامی، صص. 7
 
 زرین کوب، عبدالحسین ( 1385 ). از کوچه ی رندان، نشر امیرکبیر، تهران.
 
 رید، هربرت ( 1371 ). هنر چیست؟ مترجم: کاوه دهگان، انتشارات امیرکبیر، تهران.
 
 سایت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان آذربایجان شرقی ( 1394 ). مسجد کبود تبریز، بازیابی شده از سایت :
. در تارخ 11 آذر ساعت 21:30 ،http://www.eachto.org/index.php/tourism/selectedpics
http://www.tchto- :
 
سایت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران ( 1394 ). مسجد جامع ورامین، بازیابی شده از سایت
. در تاریخ 11 آذر ساعت 21 ،portal.ir/
 
 سایت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان زنجان ( 1394 ). گنبد سلطانیه، بازیابی شده از سایت:
. در تاریخ 14 آذر ساعت 20:30 ،http://zanjan.ichto.ir/8C%D8%B1-190
 
شمیسا، سیروس ( 1388 ). یادداشت های حافظ، نشر علمی، تهران.
 
 شمیسا، سیروس ( 1382 ). سبک شناسی شعر، نشر فردوس، تهران.
 
صبور، داریوش، ( 1384 ). آفاق غزل فارسی (پژوهشی انتقادی در تحول غزل و تغزل از آغاز تا امروز)، نشر زوار، تهران.
 
 صفا، ذبیح الله ( 1380 ). تاریخ ادبیات ایران، نشر امیرکبیر، تهران.
 
صمیمی، صادق ( 1388 ). سلطانیه آرامگاه سلطان محمد خدابنده الجایتو، مجله باستا نشناسی، شماره 1 و 2، صص. 24
 
عبدالملکیان، محمدرضا و کیانی، حمید ( 1393 ). سبک های شعر فارسی، گذری بر ویژگی ها و دوره زمانی، کتاب آموزشی چهارمین جشنواره شعر و
ادب شمس، اداره کل فرهنگی شهرداری تهران.
 
عدالت، عباس ( 1389 ). فرضیه فاجعه زدگی: تأثیر پایدار فاجعه مغول در تاریخ سیاسی، اجتماعی و علمی ایران، فصلنامه بخارا، سال سیزدهم، شماره
.227- 77 و 78 ، صص. 262
 
عقابی، محمدمهدی ( 1378 ). مساجد تاریخی، نشر سوره مهر، تهران.
.127- 60 ، صص. 145 / - علامی، ذوالفقار ( 1389 ). واکنش برخی شاعران و ادیبان در برابر مغولان، مجله تاریخ ادبیات، شماره 3
 
کاکایی، قاسم و بحرانی، اشکان ( 1388 ). اقتضای احوال باطنی در آثار مولانا و مسئله تعریف عرفان از دیدگاه عرفان پژوهان، مجله ادیان و عرفان،
.139- شماره 1، صص. 117
 
کبیر صابر، محمدباقر؛ مظاهریان، حامد و پیروی، مهناز ( 1393 ). ریخت شناسی معماری مسجد کبود تبریز، دو فصلنامه معماری ایرانی، شماره 6
.35- صص. 23
 
کیانی، محمد یوسف ( 1387 ). تاریخ هنر معماری ایران در دوره اسلامی، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم دانشگا هها (سمت)، تهران.
.9- 
 
مالمیر، تیمور و محمدخانی، فاطمه ( 1391 ). نقد و بررسی مدیحه سرایی حافظ، فصلنامه پژوهشی ادبی، شماره 51 ، صص. 30
.105- - محرمی، رامین ( 1388 ). تفاوت دیدگاه عرفانی و کلامی مولوی در موضوع جبر، مجله ادیان و عرفان، شماره 1، سال 43 ، صص. 121
 
مشکور، محمدجواد ( 1352 ). تاریخ تبریز تا پایان قرن نهم هجری، سلسله انتشارت انجمن آثار ملی.
 
 مشکوتی، نصرت الله ( 1349 ). فهرست بناهای تاریخی و اماکن باستانی ایران، سازمان ملی حفظ آثار باستانی، تهران
 
مهدوی نژاد، محمدجواد؛ ابراهیمی، رؤیا و مهبادی، فاطمه ( 1390 ). بررسی عناصر رمانتیک در ادبیات و معماری، نشریه پژوهش هنر، شماره اول،
.31- صص. 17
 
 میرجعفری، حسین ( 1385 ). تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوره تیموریان و ترکمانان، ویرایش دوم، چاپ پنجم،
تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگا هها (سمت)، اصفهان.
 
ویلبر، دونالد و گلمبک، لیزا ( 1374 ). معماری تیموری در ایران و توران، مترجم: کرامت الله افسر و محمد یوسف کیانی، تهران : سازمان میراث
فرهنگی کشور.
 
ویلبر، دونالد ( 1365 ). معماری اسلامی ایران در دوره ایلخانیان، مترجم: عبدالله فریار، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
 
 ویلسن، کریستی ( 1366 ). تاریخ صنایع ایران، مترجم: عبدالله فریار، نشر فرهنگسرا، تهران.
 
 هیلن برند، روبرت ( 1391 ). معماری اسلامی: شکل کارکرد و معنی، مترجم: باقر آی تزاده شیرازی، نشر روزبه، تهران.