نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• ساناز حق شناس ¹
• مهناز محمودی زرندی ²
• نسیم خانلو ¹

¹ استادیار، گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد تهران شرق، تهران، ایران.

² دانشیار گروه معماری ، واحد تهران شمال ، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران ، ایران

چکیده

حمل‌ونقل ریلی ایران، به‌دلیل رویکرد عملکردمحور و مبتنی برحس‌بینایی صرف، علی‌رغم مزایای فراوان آن، تنها امکان بهره‌مندی طیف خاصی ازکاربران را ازاین سامانه مفید انبوه‌بر، فراهم نموده است. این نقص، آسیب‌هایی همچون حس سرگشتگی وعدم سهولت مسیریابی-جهت‌یابی و... را برای کاربران به‌همراه داشته است. به‌نظر می‌رسد، این آسیب‌ها بیش ازهمه ریشه در عدم توجه به‌سایر حواس و افزایش غنای‌حسی کاربران به‌واسطه نوع طراحی مؤلفه‌های معماری و اطلاعاتی دراین فضاها دارد. لذا تحقیق حاضربا هدف دستیابی به‌راهکارهای تسهیل وبهبود عملکرد مسیریابی-جهت‌یابی مبتنی برافزایش غنای‌حسی کاربران درایستگاه‌های حمل‌ونقل‌ریلی شهرتهران، به‌روش توصیفی-تحلیلی، ازنوع همبستگی انجام شده است. حوزه پژوهش، ایستگاه‌های مترو تهران و جامعه‌آماری آن کاربران ایستگاه‌ها به‌روش تصادفی هدفمند بوده است. نمونه تحقیق، ایستگاه میدان‌ولی‌عصربه دلیل مقیاس عملکردی و اهمیت ایستگاه، تقاطعی و عمیق بودن، طیف کاربران متنوع، نوع معماری خاص و نزدیکی به رویکرد پژوهش انتخاب شده است. داده‌ها، ازطریق ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ﺑﺴﺘﻪ‌ﭘﺎﺳﺦ کاربران‌گردآوری شده است. ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ، محقق ساخته بوده که روایی‌محتوایی آن ازطریق تحلیل عاملی و پایایی آن با محاسبه آلفای‌کرونباخ، تأیید شد.
ایستگاه نمونه در مرحله اول، به شیوه نحو فضا در محیط نرم‌افزارDepthmapX تحلیل شده است. در مرحله دوم با اجرای پرسشنامه مصور و ایجاد شرایط حسی‌خاص(ایجاد تصویرذهنی مناسب کاربران به وسیله نمایش فیلم، ایجاد محرک-های حسی بویایی، چشایی، لامسه، بینایی وشنوایی)، توسط کاربران، مورد سنجش قرار گرفت. دراین تحقیق طراحی مبتنی برغنای‌حسی، متغیرمستقل؛ مؤلفه‌های‌اطلاعاتی و‌معماری، متغیرهای وابسته‌میانی و مسیریابی- جهت‌یابی، متغیر وابسته نهایی است. داده‌های گردآوری شده به‌روش‌ تحلیل‌مسیر، مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. افزایش ضرایب‌مسیر از435/0 به536/0و 571/0 به‌واسطه تأثیر غنای‌حسی بر مؤلفه‌های اطلاعاتی و معماری درایستگاه نمونه، فرضیه پژوهش را تأیید نمود و نتایج نشان داد که، ضریب تأثیر غنای‌حسی برمؤلفه‌های اطلاعاتی(462/0)و بر مؤلفه‌های معماری (531/0) است. همچنین مؤلفه‌های‌اطلاعاتی با ضریب(218/)0و مؤلفه‌های‌معماری با ضریب (256/0)، بر تسهیل فرآیند مسیریابی-جهت‌یابی کاربران تأثیرگذار است. درواقع این‌گونه مؤلفه‌ها، از پیچیدگی فضا می‌کاهد.

کلیدواژه‌ها

• فضاهای ایستگاهی
• مؤلفه های اطلاعاتی
• مؤلفه های معماری
• معماری حواس
• نحو فضا

عنوان مقاله [English]

Investigate the impact of sensory richness on facilitating users' navigation-routing In railway transport stations in Tehran (Case study: Valiasr Square Metro Station)

نویسندگان [English]

• sanaz haghshenas ¹
• Mahnaz Mahmoody Zarandi ²
• nasim khanloo ¹

¹ 1- Assistant Professor, Department of Architecture, East branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

² Associate Professor, architecture faculty, Islamic Azad University, North Tehran branch, Tehran, Iran

چکیده [English]

the present study was aimed to achieve the solutions to facilitate and improve the routing-navigation performance based on increasing the sensory richness of users in railway transportation stations in Tehran (Iran), by descriptive-analytical method, of correlation type. The research area was Tehran metro stations and its statistical population was the users of the stations selected by random sampling method. The research sample is the Valiasr square station due to the function scale and the importance of the station, its intersection and deep nature, diverse user range, specific type and proximity to the research approach. Data were collected using the close question questionnaire of the users. The questionnaire was a researcher-built as its content validity was confirmed by factor analysis and its reliability was verified by Cronbach's alpha.
In the first step, the sample station was analyzed in terms of space syntax in the DepthmapX software environment. In the second stage, by developing an illustrated questionnaire and creating special sensory conditions, were assessed by users. In the present study sensory richness –based design is independent variable; information and architecture components intermediate dependent variables and routing-navigation final dependent variable. The collected data were analyzed using path analysis. Increasing the path coefficients from 0.435 to 0.536 and 0.571 by the effect of sensory richness on information and architecture components in the sample station, supported the research hypothesis. The results of study showed that the impact coefficient of sensory richness on information components was 0.462 and on architectural components 0.531. Also, information components with a coefficient of (0.218) and architectural components with a coefficient of (0.256) were effective on the facilitation of the routing-navigation process of users. Indeed, such components reduce the space complexity.

کلیدواژه‌ها [English]

• station spaces
• information components
• architectural components
• multi-sensory architecture
• space syntax