نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• فاطمه ایمانی ¹
• خسرو موحد ²
• حمید رضا عظمتی ³
• بهرام صالح صدقپور ⁴

¹ دانشجوی دکتری معماری، گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران

² دانشیار، گروه معماری، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران

³ استاد دانشگاه شهید رجایی، دانشکده معماری (ریاست دانشگاه)

⁴ دانشیار، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران

چکیده

روان‌شناسان در بررسی مسائل آموزشی، معماری یا فضای فیزیکی مدرسه را به‌عنوان عاملی زنده و پویا در کیفیت فعالیت‌های آموزشی و تربیتی دانش آموزان مؤثر می‌دانند. به علاوه مقطع متوسطه سن بحران رشدی است و همراه با افزایش انواع استرس‌ها و آسیب‌پذیری به فشارهای روانی، اجتماعی و زیستی و کاهش مهارت‌های مقابله‌ای در برابر این آسیب ها همراه است. لذا بررسی و شناسایی استرس دانش‌آموزان در این دوره، از اهمیت خاصی برخوردار است. هدف اصلی پژوهش حاضر ارتقا کیفیت فضاهای آموزشی (مدارس مقطع متوسطه دوم متناظر با مقطع تحصیلی دبیرستان در نظام آموزشی قبل) است که با شناسایی متغیرهای کالبدی و محیطی موثر بر کاهش استرس دانش آموزان قابل دستیابی است. در این پژوهش از روش پژوهش ترکیبی (کیفی- کمی) استفاده شده‌است. جامعه مورد مطالعه متخصصین رشته معماری و روانشناسی بوده که از طریق روش نمونه‌گیری شبکه‌ای (گلوله برفی)، نمونه مورد نظر انتخاب گردید و حجم نمونه از طریق اشباع نظری که از عوامل استخراج شده است، به‌دست آمد. همچنین پس از مصاحبه ی بازپاسخ با متخصصین از تکنیک کدگذاری باز و محوری استفاده شد و از روش اکتشافی دلفی توسط 20 نفر از اساتید معماری و روانشناسی دانشگاه ها در شهر شیراز و تهران بهره گرفته شد و بعد از آن نتایج از طریق جدول هدف محتوا به پرسشنامه تبدیل و طی دو مرحله تکمیل گردید. برای تحلیل داده‌های جمع‌آوری شده از پرسشنامه متخصصین، به جهت دسته بندی تفکر آن ها از تحلیل عامل Q که پاسخ دهندگان را دسته بندی می کند استفاده شد و در نهایت اثرگذارترین عوامل بر کاهش استرس و افزایش سازگاری دانش آموزان در فضاهای آموزشی مشخص شد. نتایج این پژوهش بیانگر آن است که ابعاد اجتماعی، آسایش کالبدی، طراحی معماری، روانشناسی محیط، آسایش محیطی و امنیت محیطی بر کاهش استرس دانش آموزان در فضاهای آموزشی اثرگذار است.

کلیدواژه‌ها

• فضاهای آموزشی
• دانش آموزان
• اصول طراحی
• استرس

عنوان مقاله [English]

Physical and environmental factors affecting the students' stress reduction in educational spaces from the point of view of experts

نویسندگان [English]

• Fatemeh Imani ¹
• Khosro Movahed ²
• hamid reza azemati ³
• bahram salehsedghpoor ⁴

¹ Department of Architecture, Shiraz Branch, Islamic Azad University, Shiraz, Iran

² Department of Architecture, Shiraz Branch, Islamic Azad University, Shiraz, Iran

³ professor in SRTTU (president of the university)

⁴ Assistant Professor, Faculty of Humanities, Shahid Rajaei Teacher trainingUniversity, Tehran, Iran

چکیده [English]

Psychologists consider architecture and the physical space of the school as a living and dynamic factor in the quality of students' educational activities. In addition, high school age is the age of growing crisis, accompanied by increased stress and vulnerability to psychological, social, and biological pressures, and reduced coping skills. Therefore, it is important to study and identify students' stress during this period. The main aim of this study is to improve the quality of educational spaces (high schools) that can be achieved by identifying physical and environmental variables that affect students 'stress reduction in high schools. In this research, the combined research method (qualitative-quantitative) has been used. The study population was architecture and psychology specialists who selected the sample through network sampling method (snowball) and the sample size was obtained through theoretical saturation which was extracted from the factors. Also, after open interviews with experts, the open and axial coding technique was used and the Delphi exploratory survey method was used by 20 professors of architecture and psychology of universities in Shiraz and Tehran, and then the results through the table of contents. It was turned into a questionnaire and completed in two stages. To analyze the collected data based on the Q factor analysis, the results were extracted and finally the most effective factors on reducing stress and increasing students' adjustment in educational spaces were identified. The results of this study indicate that social dimensions, physical comfort, architectural design, environmental psychology, environmental comfort and environmental security are effective in reducing students' stress in educational spaces.

کلیدواژه‌ها [English]

• Educational spaces
• Students
• Principles of designing
• Stress